سهم بیش از 18.2 درصدی ایران از ذخایر گازی جهان فقط برای ما یک عدد است و شوربختانه هیچ قابلیت برتری انرژی در جهان برای کشورمان به همراه ندارد. این در حالی است که رقیب گازی‌مان قطر در عروس گازی خلیج‌فارس به تازگی قراردادی 27 ساله با چین به‌منظور صادرات گاز طبیعی مایع شده (ال‌ان‌جی) امضا کرده است.

شوربختانه با آنکه حدود یک پنجم ذخیره‌گاه گاز جهان را در اختیار داریم اما نه تنها سهم بسیار ناچیزی در تجارت گازی (یک درصد) داریم که علاوه بر آن از ناترازی گاز هم در رنج جدی هستیم.

در همین حال، وزیر نفت روز سه‌شنبه 26 مهر 1401 در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی صراحتا اعلام کرد که دولت برای رفع ناترازی گاز 80 میلیارد دلار منابع احتیاج دارد، اما پس از این اظهارات، رئیس مجلس با لحن تندی رسما اعلام کرد که امکان تحقق این پول فعلا وجود ندارد. قالیباف در انتقادی تند خطاب به وزیر نفت گفت: «ناترازی، چالش و مانع جدی ما در حوزه گاز است. مردم از مجلس و دولت توقع دارند که مشکل ناترازی گاز را حل و فصل کنند. چرا ما یک فکر جدی نمی‌کنیم چرا ما قانونی که می‌تواند ما را از این ناترازی گاز نجات دهد، اجرا نمی‌کنیم مشکل کجاست؟». قالیباف در ادامه گفت: «آقای اوجی، اگر جنابعالی و بنده در قانونگذاری و اجرا حرفمان این باشد که ۱۰ درصد از صندوق توسعه را بدهید یا ۸۰ میلیارد دلار پول بدهید تا من این ناترازی گاز را حل کنم؛ شما فکر می‌کنید ۸۰ میلیارد دلار پولی وجود دارد که بدهند تا این کار را انجام بدهید؟ همه دلسوزان نظام و انقلاب می‌دانند که ما سالانه بین ۶۰ تا ۸۰ میلیارد دلار انرژی هدر می‌دهیم. چطور حاضریم دست گدایی به همه جا دراز کنیم که پول بدهید ولی حاضر نیستیم اصلاح کنیم؟» در واقع سخنان رئیس مجلس متناظر به این نکته مهم بود که چرا دولت نسبت به اصلاح مصرف انرژی و جلوگیری از هدر دادن آن اقدام خاصی انجام نمی‌دهد؟

آنچه مبرهن است اینکه؛ اصلاح مدیریت مصرف گاز در کشور یک ضرورت ملی است. ایران با آنکه رتبه سوم جهان از نظر تولید گاز را به خود اختصاص داده و بیش از 940 میلیون مترمکعب در روز ظرفیت تولید گاز دارد، اما با وجود این، مصرف گاز در ایران بیش از 60 درصد مصرف کل اروپاست و با مصرف 12 کشور ثروتمند اروپایی برابری می‌کند! در مقایسه با حالت بهینه خود نیز حدود 30 میلیارد مترمکعب در هر سال هدررفت دارد، این درحالی است که مجموع صادرات سالانه گاز کشور کمتر از 20 میلیارد مترمکعب است!

شوربختانه سرانه مصرف گاز در ایران بیش از 3 برابر اروپاست و با این حال، امسال اروپا خود را برای کاهش 13 میلیارد مترمکعبی مصرف گاز آماده می‌کند و ایران برای افزایش 6 میلیارد مترمکعبی مصرف برنامه‌ریزی می‌کند. از این رو کارشناسان بر این باورند که اگر قرار است کمبود 250 میلیون مترمکعبی تقاضای داخلی گاز در برخی روزهای سرد زمستان جبران شود، مهم‌ترین راهکار، اصلاح مصرف است.

اما همانطور که اشاره شد، شرکت سینوپک چین به‌منظور خرید گاز طبیعی مایع شده (ال‌ان‌جی) با شرکت قطر انرژی قرارداد ۲۷ ساله امضا کرد. بر این اساس، قطرانرژی طولانی‌ترین قرارداد فروش ال‌ان‌جی را با مشتری چینی خود سینوپک برای عرضه سالانه ۴ میلیون تن به مدت ۲۷ سال امضا کردند. حال سوال این است که چرا چینی ها به قراردادهای بلندمدت روی آورده‌اند؟ پاسخ ساده است؛ به‌دنبال آغاز تنش‌های مسکو و کی‌یف در فوریه گذشته، رقابت برای خرید ال‌ان‌جی تشدید شده است و اروپا در موقعیتی ویژه به مقادیر زیادی ال‌ان‌جی برای کمک به جایگزینی دریافت گاز روسیه با خط لوله که حدود ۴۰ درصد از واردات قاره سبز را شامل می‌شد، نیاز دارد. سعد الکعبی، وزیر انرژی و مدیرعامل شرکت قطر انرژی، اندکی پیش از امضای این توافق گفت: امروز نقطه عطفی مهم برای نخستین قرارداد خرید و فروش مربوط به پروژه شرق میدان گازی شمالی قطر است. وی افزود: این شرایط نشان می‌دهد قراردادهای بلندمدت برای فروشندگان و خریداران حائز اهمیت است. شایان ذکر است که میدان شمالی قطر با میدان گازی پارس جنوبی کشورمان مشترک است و قطری با اعمال صحیح مدیریت و توسعه پروژه‌های گازی خویش توانسته‌اند به قطب گازی جهان مبدل گردند. قطرانرژی در اوایل سال جاری میلادی پنج قرارداد برای توسعه شرق میدان شمالی امضا کرد که نخستین و بزرگ‌تر از طرح دو مرحله‌ای توسعه میدان شمالی با ۶ ردیف پالایشی برای تولید ال‌ان‌جی است، به‌طوری که ظرفیت تولید ال‌ان‌جی قطر را از رقم کنونی سالانه ۷۷ میلیون تن به ۱۲۶ میلیون تن در سال ۲۰۲۷ می‌رساند. قطرانرژی برای مرحله دوم توسعه شرق میدان شمالی قراردادهایی را با سه شریک خارجی امضا کرد. معامله روز دوشنبه ۳۰ آبان‌ماه که از سوی سینوپک هم تأیید شد، نخستین معامله عرضه‌ای است که برای فروش محموله‌های پروژه توسعه شرق میدان گازی شمالی قطر اعلام شده است.

قطر اکنون بزرگ‌ترین صادرکننده ال‌ان‌جی جهان به‌شمار می‌رود و از آنجا که قاره سبز به‌دنبال جایگزین‌هایی برای عرضه گاز روسیه است، پروژه توسعه میدان شمالی این موقعیت را تحکیم و تثبیت می‌کند و به تضمین عرضه بلندمدت گاز به اروپا یاری می‌رساند. سینوپک در بیانیه‌ای اعلام کرد: قرارداد عرضه ال‌ان‌جی قطر انرژی به سینوپک جزئی کلیدی برای مشارکت یکپارچه در توسعه بخش شرقی میدان شمالی قطر است و احتمال حضور در مذاکرات برای خرید سهام را تقویت می‌کند. منابعی در ژوئن گذشته به رویترز گفتند: شرکت‌های نفتی دولتی چین در حال مذاکرات پیشرفته با قطر برای سرمایه‌گذاری در طرح توسعه بخش شرقی میدان شمالی هستند.

مخلص کلام اینکه؛ ناترازی گاز به دلیل توسعه نیافتگی پروژه های گازی و عدم سرمایه‌گذاری در سال‌های اخیر، بد‌مصرفی و عدم اصلاح مصرف انرژی در کشور و گازرسانی بدون مطالعه به اقصی نقاط ایران بدون توجه به طرح آمایش سرزمینی و با لابی‌ها و فشارهای سیاسی، موجب کسری گاز 250 میلیون مترمکعبی کشور به ویژه در زمستان‌ها شده است. با این تفاسیر بایستی گفت: با این وضع ناترازی گاز، «ما هنوز اندر خم یک کوچه‌ایم» و سخن از افزایش سهم در تجارت گازی، سخنی بیهوده بوده و در ادبیات اقتصادی دنیا مفهومی نخواهد داشت.