مسعود
میرکاظمی در مراسم گرامیداشت روز آمار و برنامهریزی در سازمان برنامه و بودجه با
اشاره به رقم بسیار بالای نقدینگی در کشور، گفت: باید از این حجم نقدینگی برای
سرمایهگذاری استفاده شود. وی ادامه داده: «به تازگی همکاری خوبی بین
سازمان برنامه و بودجه و وزارت نفت شکل گرفته و کنسرسیومی از بانکها، شرکتهای
سرمایهگذاری داخلی و سایر شرکتهای پیمانکاری تشکیل شده است که منجر به تفاهمنامه
و قرارداد شده و قرار است 27 میلیارد دلار در پروژههای نفت و گاز سرمایهگذاری
شود و این رقم باید تا 80 میلیارد دلار افزایش پیدا کند». به گفته میرکاظمی، سرمایهگذاری در پروژههای
نفت و گاز زودبازده بوده و سرمایه آن در کمتر از یک سال برمیگردد. سخنان رئیس سازمان برنامه و بودجه در حالی بیان
میشود که به تازگی وزیر اقتصاد وضعیت بانکها را بغرنج ارزیابی کرده است. با این
حال به نظر میرسد حضور بانکها در پروژههای صنعت نفت در هالهای از ابهام قرار
گرفته است. در همین حال، قاطبه کارشناسان نیز اعداد و ارقام میرکاظمی را غیر قابل
دسترس ارزیابی میکنند. بر این اساس، ایده حضور بانکها در پروژههای نفتی، مربوط
به دولت دهم و صدارت مسعود میرکاظمی در وزارت نفت برمیگردد که قرار بود 75 میلیارد
دلار از منابع بانکی، وارد صنعت نفت شود اما نهتنها چنین اتفاقی رخ نداد، بلکه
پروژهها در توسعهنیافتگی گرفتار شدند.
مهندس
جواد اوجی پس از آنکه بر مسند وزارت نفت نشست از نیاز 200 میلیارد دلاری صنعت نفت
در پروژه های پارس جنوبی، پالایشی، پتروشیمی، میادین مشترک و ... سرمایه گذاری خبر داد ولی این سوال مهم باقی
است که این مبلغ کلان از چه محلی بایستی تامین شود؟ وزارت نفت تاکید داردکه بخش
مهمی از این نیاز، از طریق منابع داخلی بهویژه بانکها تأمین شود و حتی تفاهمنامههایی
نیز در این خصوص در دولت سیزدهم منعقد گردیده است اما سخنان پرمعنای وزیر اقتصاد و
امور دارایی، دال بر وضعیت بغرنج بانکها، بر ابهام امکان سرمایهگذاری سیستم بانکی
برای توسعه صنعت نفت افزوده است.
بیتردید اگر
امکان سرمایه گذاری بانکها در صنعت نفت مهیا نباشد به دلیل تحریمها، آپشنها و
گزینههای زیادی روی میز سرمایهگذاری نخواهیم داشت و بیم آن میرود تنها گرفتار «گفتار
درمانی» برای صنعت نفت شده باشیم. یکی از بزرگترین پروژههای صنعت نفت ایران،
توسعه میدان نفتی آزادگان جنوبی است؛ میدانی که یکی از بزرگترین میادین نفتی جهان
است و در صورت توسعه، میتواند حداقل 300 هزار بشکه به تولید نفت ایران اضافه کند،
بااینوجود، بیش از 20 سال است که روند توسعه این میدان به مشکلات عدیدهای گره
خورده است که مهمترین آن، تأمین مالی است. شرکت ملی نفت برای پایان دادن به این
وضعیت، اوایل تیرماه طرحی را آماده کرد که بر اساس آن، بانکهای ملی، تجارت، پارسیان،
ملت، پاسارگاد و شهر به همراه صندوق توسعه ملی، 7 میلیارد دلار به این پروژه تزریق
میکنند اما به نظر میرسد که وضعیت جذب منابع مالی برای پروژههای نفتی پیچیدهتر
از حضور چند تنها بانک ایرانی است. با توجه به عقیم ماندن تأمین مالی پروژهها
توسط بانکها، محتملترین گزینه وزارت نفت صندوق توسعه ملی است که چندی پیش محمدباقر
قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی آب پاکی را روی صنعت نفت ریخت و در جایی که اوجی
به مجلس رفت و از لزوم سرمایهگذاری 80 میلیارد دلاری در پارس جنوبی گفت و قالیباف
پاسخ داد:«روی منابع صندوق توسعه ملی حساب باز نکنید!»
در
همین حال، هماکنون شرکت ملی نفت حدود 60 میلیارد دلار بدهی به بانک مرکزی، صندوق
توسعه ملی و ... دارد که بخش مهمی از این بدهی، مربوط به سالهای گذشته است و با
سودی که روی آن کشیده شده، روزبهروز بیشتر میشود. با این تفاسیر، نهادهای مالی و
اقتصادی ای که طی یک دهه اخیر، به شرکت ملی نفت وام دادهاند و یا پروژهها را تأمین
منابع مالی کردهاند، هنوز نتوانستهاند به پول خود برسند، پس چگونه انتظار داریم
طرح سرمایهگذاری بانکها در صنعت نفت به شکست نیانجامد.
به
نظر میرسد در این خصوص بایستی طرحی نو دراندازیم. با توجه به ارتباط مناسب ایجاد شده
در همه زمینهها با روسها، منابع و تجهیزات و تکنولوژی روسیه میتواند گره پروژههای
بر زمین مانده صنعت نفت را تا حدود زیادی بگشاید. در این خصوص لازم است تفاهمنامه
40 میلیاردی ایران و روسیه در سریعترین زمان ممکن به قرارداد بیانجامد تا رکود و
رخوتی که صنعت نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی بدان دچار شده اند به پویایی رهنمون
گردد.