گازپروم، غول انرژی روسیه و شرکت ملی نفت ایران، روز سه شنبه گذشته تفاهم‌نامه بزرگترین سرمایه‌گذاری خارجی در تاریخ صنعت نفت ایران را همزمان با سفر رئیس جمهوری روسیه به ایران امضا کردند؛ تفاهم‌نامه‌ای که همگان بر پیگیری و به سرانجام رساندن آن تا انتها تاکید دارند. بر این اساس، شرکت ملی نفت ایران و گازپروم روسیه روز سه‌شنبه، ۲۸ تیرماه تفاهم‌نامه‌ای به ارزش حدود ۴۰ میلیارد دلار در زمینه توسعه میدان‌های گازی کیش و پارس شمالی، فشارافزایی میدان پارس جنوبی، توسعه ۶ میدان نفتی، سوآپ گاز و فرآورده‌های نفتی، تکمیل طرح‌های ال‌ان‌جی، احداث خطوط لوله صادرات گاز و دیگر همکاری‌های علمی و فناورانه امضا کردند؛ تفاهم‌نامه‌ای که واکنش موافقان و مخالفان را به همراه داشته است. موافقان آن را آغاز راه جدید برای گسترش همکاری تهران و مسکو دانستند و مخالفان شانس کمی برای اجرایی شدن آن قایل شدند، اما آنچه مشخص است اینکه ایران و روسیه در مسیر تازه‌ای برای گسترش همکاری قرار گرفتند.

روابط ایران و روسیه در ادوار مختلف تاریخ همواره دارای فراز و فرودهایی بوده است، دو کشور دارنده منابع عظیم نفت و گاز جهان گاهی در قامت رفیق در کنار هم قرار گرفتند و گاهی به رقابت با یکدیگر پرداختند. اما آنچه مشخص است تهران و مسکو تصمیم گرفتند در مقطع کنونی با حمایت ابراهیم رئیسی و ولادیمیر پوتین رؤسای جمهوری ایران و روسیه در قامت رفیق در کنار هم به ایفای نقش در عرصه‌های مختلف اقتصادی و سیاسی بپردازند.

آغاز تحرکات نفتی تهران - مسکو در دولت سیزدهم

تقویت و توسعه مناسبات و همکاری‌های دوجانبه با روسیه در دولت سیزدهم با سفر جواد اوجی، وزیر نفت به مسکو در دی‌ماه ۱۴۰۰ آغاز شد. جواد اوجی ۲۸ دی‌ماه پارسال به‌عنوان رئیس ایرانی کمیسیون مشترک ایران و روسیه عازم مسکو شد؛ سفری که منجر به امضای اسناد مهمی برای توسعه میدان‌های نفت و گاز، پتروپالایشگاه و انتقال فناوری شد و وزیر نفت پس از دیدارهای فشرده در مسکو اعلام کرد: «به جرأت می‌گویم که یکی از پربارترین سفرها بود و بسیار بیشتر از آنچه انتظار داشتیم، حاصل شد.»

در این سفر راه‌های گسترش مناسبات اقتصادی، رفع موانع بانکی، گمرکی و زیرساختی، تقویت همکاری تهران و مسکو در حوزه نفت و انرژی و سرمایه‌گذاری مشترک در طرح‌های زیربنایی انرژی بررسی شد و نقشه جامع و کامل همکاری با روسیه که از سوی ایران در بخش بالادست (توسعه میدان‌های نفت و گاز)، بخش پایین‌دست (توسعه پتروپالایشگاه‌ها و پتروشیمی) همچنین انتقال تجهیزات و فناوری راهبردی صنعت نفت تدوین شده بود، مورد تأکید قرار گرفت.

همچنین در این سفر، ایران با توجه به زیرساخت‌های موجود آمادگی خود را برای تجارت و سوآپ گاز از روسیه به ایران و دیگر کشورهای همسایه اعلام کرد و پیشنهادهایی در زمینه تبدیل گاز به ال‌ان‌جی و صادرات در قالب آن ارائه داد و مقرر شد از توان شرکت‌های روسی در ساخت تجهیزات و انتقال فناوری استفاده شود، همچنین پیشنهاد شد شرکت‌های دو کشور با تأسیس کارخانه مشترک در ایران و تولید تجهیزات، افزون بر استفاده در ایران، آن را صادر کنند.

تهران میزبان روس‌ها در خردادماه

روابط ایران و روسیه اگرچه از منظر تحلیلگران و کارشناسان در حوزه‌های سیاسی، امنیتی و نظامی در سطحی رضایت‌بخش قرار دارد، اما در بخش اقتصادی این روابط مطلوب و رضایت‌بخش نیست، موضوعی که رؤسای جمهوری دو کشور به آن اذعان دارند و معتقدند مراودات اقتصادی گسترده می‌تواند سیاست‌های کلان ایران و روسیه در سطح منطقه و بین‌المللی را تضمین کند.گردش تجارت تهران و مسکو هم اکنون در سطح متوسط قرار دارد. سهم ایران در تجارت خارجی روسیه در سال ۲۰۱۸ تنها ۲ درصد بوده و و ایران در فهرست شرکای تجاری خارجی روسیه در رتبه ۵۰ قرار گیرد. همین مراودات اندک سبب شد جواد اوجی، وزیر نفت خردادماه امسال (چهارم خردادماه) در نشست هیئت‌های عالی رتبه اقتصادی و تجاری ایران و فدراسیون روسیه بیان کند: سقف رقم کنونی مبادلات تجاری ما با روسیه ۴ میلیارد دلار است که با توجه به ظرفیت‌هایی که هر دو کشور دارند برنامه‌ریزی کرده‌ایم این سقف را سالانه به ۴۰ میلیارد دلار برسانیم.الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر روسیه هم در نشست تهران عنوان کرد: سفر ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران به روسیه در ماه ژانویه امسال (۲۰۲۲) تحرک مضاعفی به توسعه روابط دو کشور داده است و ما باید توافق‌های مهمی را که در سطح رؤسای جمهوری ایران و روسیه حاصل شده است، اجرایی کنیم.در حاشیه این نشست مدیران نفتی مذاکرات فشرده‌ای با مدیران شرکت‌های نفتی روسی داشتند، مذاکراتی که منجر به امضای تفاهم‌نامه ۴۰ میلیارد دلاری شرکت ملی نفت ایران و گازپروم شده است. این تفاهم‌نامه روز سه‌شنبه، ۲۸ تیرماه امضا شد. ایران و روسیه پیش از این هفت قرارداد برای توسعه میدان‌های نفتی به ارزش ۴ میلیارد دلار امضا کرده بودند که هم‌اکنون در مراحل اجرایی قرار دارد.

امضای بزرگ‌ترین تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاری خارجی در تاریخ صنعت نفت با گازپروم روسیه

در همین حال، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران امضای تفاهم‌نامه با گازپروم را جزو بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری خارجی در تاریخ صنعت نفت ایران دانست و گفت: شرکت ملی نفت ایران از هیچ فرصت سرمایه‌گذاری چشم‌پوشی نمی‌کند.محسن خجسته‌مهر در آیین امضای تفاهم‌نامه همکاری راهبردی بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت گازپروم اظهار کرد: خوشحالم که در این رویداد مهم یکی از راهبردی‌ترین روابط اقتصادی جمهوری اسلامی ایران با روسیه به‌ویژه شرکت ملی نفت ایران و گازپروم روسیه رقم می‌خورد.وی با بیان اینکه اراده دو کشور جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه تأمین و افزایش همکاری‌های راهبردی است، تصریح کرد: ارتقای روابط اقتصادی و سرمایه‌گذاری در میدان‌های نفتی و گازی مورد تأکید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری و حمایت همه‌جانبه جواد اوجی، وزیر نفت است.معاون وزیر نفت با اشاره به دیدار با مدیران ارشد گازپروم در سفر اخیر به سن‌پترزبورگ اظهار کرد: همسو با دستور ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، مدیران ارشد گازپروم هفته گذشته در تهران حضور یافتند و مذاکرات سازنده‌ای با هم داشتیم.خجسته‌مهر با بیان اینکه با وجود زمان کوتاه و فشرده مذاکرات در محورهای مهمی تفاهم کردیم، افزود: این جدیت بیانگر اراده دو طرف برای سرعت بخشیدن به سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز و زنجیره‌های مرتبط است.وی توسعه میدان‌های گازی کیش و پارس شمالی، فشارافزایی میدان پارس جنوبی، توسعه ۶ میدان نفتی، تکمیل طرح‌های ال‌ان‌جی، سوآپ گاز و فرآورده نفتی، احداث خطوط لوله صادرات گاز و دیگر همکاری‌های علمی و فناورانه را از جمله مهم‌ترین محورهای تفاهم‌نامه اعلام کرد.معاون وزیر نفت از برنامه شرکت ملی نفت ایران برای سرمایه‌گذاری ۱۶۰ میلیارد دلاری در صنعت نفت خبر داد و گفت: این سرمایه‌گذاری برای افزایش تولید نفت و گاز و بیانگر آن است که ایران و روسیه متعهد به تأمین پایدار انرژی هستند.خجسته‌مهر ادامه داد: هم‌اکنون ۴ میلیارد دلار قرارداد با شرکت‌های مختلف روس برای سرمایه‌گذاری اجرا شده است و سرمایه‌گذاری خارجی دولت رئیسی از این بابت با جهشی خیره‌کننده روبه‌روست.وی با تأکید بر اینکه امضای این تفاهم‌نامه جزو بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری‌های خارجی در تاریخ صنعت نفت ایران است، افزود: شرکت ملی نفت ایران از هیچ فرصت سرمایه‌گذاری چشم‌پوشی نمی‌کند.مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران گفت: امیدواریم پس از امضای این تفاهم‌نامه مذاکرات فنی و اقتصادی در کمترین زمان با سازوکاری که در شرکت ملی نفت ایران و گازپروم دیده شده، آغاز شود.ویتالی مارکلوف، قائم مدیرعامل شرکت گازپروم هم در این آیین از شرکت ملی نفت ایران به‌عنوان یکی از شرکت‌های کلیدی در ایران نام برد و اظهار کرد: محورهای همکاری بین ما بسیار وسیع است و برای توسعه میدان‌های نفت و گاز، خطوط لوله گاز، توسعه و انتقال فناوری و مسائل دیگر امروز تفاهم‌نامه امضا می‌کنیم.

نقش مهم ایران و روسیه در پایداری تأمین انرژی دنیا

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران مهم‌ترین محورهای تفاهم‌نامه با شرکت گازپروم روسیه را تبیین کرد و گفت: ایران و روسیه نقش مهمی در پایداری تأمین انرژی در دنیا ایفا می‌کنند. محسن خجسته‌مهر پس از آیین امضای تفاهم‌نامه همکاری راهبردی بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت گازپروم در جمع خبرنگاران با تأکید بر اینکه سرمایه‌گذاری برای توسعه میدان‌های نفت و گاز با اولویت میدان‌های مشترک صورت می‌گیرد، اظهار کرد: بر اساس برنامه‌های تولید نفت و گاز، پیش‌بینی شده است که در افق ۱۴۰۸ با انجام ۱۶۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری، ظرفیت تولید روزانه نفت به ۵.۷ میلیون بشکه و ظرفیت تولید گاز به ۱.۵ میلیارد مترمکعب در روز برسد.وی تحقق رشد اقتصادی کشور را رویکرد دولت سیزدهم دانست و افزود: امروز مؤلفه رشد اقتصادی در دولت سیزدهم سرمایه‌گذاری در میدان‌های نفت و گاز به‌ویژه میدان‌های مشترک است که با جهشی قابل ملاحظه روبه‌رو است.معاون وزیر نفت همکاری با شرکت‌های بزرگ و صاحب‌نام را یکی از جهت‌گیری‌های شرکت ملی نفت ایران دانست و ادامه داد: به این منظور بخشی از سبد سرمایه‌گذاری شرکت ملی نفت ایران را با سهم ارزنده و مهمی برای شرکت گازپروم تعریف کرده‌ایم.خجسته‌مهر گفت: با دیپلماسی انرژی فعال و مذاکرات فشرده با کشور روسیه و شرکت‌های صاحب‌نام تفاهم‌نامه و قراردادهای جدیدی امضا خواهیم کرد، پارسال نیز دو قرارداد جدید با دو شرکت مهم امضا شد.وی به تداوم مذاکرات از پارسال تاکنون اشاره کرد و افزود: در دو ماه گذشته ملاقات مهمی با الکسی میلر، مدیرعامل گازپروم انجام شد که در این ملاقات به تفاهم مهمی دست یافتیم.

تولید ۱۰۰ میلیون مترمکعب گاز با توسعه میدان‌های کیش و پارس شمالی

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در تشریح محورهای تفاهم‌نامه تصریح کرد: توسعه میدان گازی کیش و پارس شمالی از جمله محورهای این تفاهم‌نامه است که با توسعه و سرمایه‌گذاری حدود ۱۰ میلیارد دلاری در این دو میدان بیش از ۱۰۰ میلیون مترمکعب گاز تولید خواهد شد.خجسته‌مهر در ادامه به آغاز مذاکرات برای توسعه ۶ میدان نفتی با گازپروم پس از امضای این تفاهم‌نامه اشاره و اظهار کرد: فشارافزایی در میدان پارس جنوبی برای نگهداشت و افزایش تولید بسیار مهم و حیاتی است که در بزرگ‌ترین میدان گازی دنیا با حدود ۱۵ میلیارد دلار ارزش انجام می‌شودمعاون وزیر نفت با اشاره به اینکه سوآپ گاز و فرآورده، تکمیل طرح‌های ال‌ان‌جی، تعریف بسته انتقال فناوری با مراکز فناوری و پژوهشی گازپروم از دیگر محورهای این تفاهم‌نامه است، ادامه داد: این بزرگ‌ترین و بی‌سابقه‌ترین میزان سرمایه‌گذاری خارجی در تاریخ صنعت نفت است که با یکی از غول‌های انرژی دنیا به امضا رسید.وی با تأکید بر اینکه همه مردم و جامعه متخصصان می‌دانند که جمهوری اسلامی ایران و روسیه دارای بیش از ۷۰ تریلیون مترمکعب ذخایر گازی هستند که ۳۰ درصد ذخایر گازی جهان است، گفت: این دو کشور نقش مهمی در پایداری تأمین انرژی در دنیا ایفا می‌کنند.خجسته‌مهر افزود: امیدواریم با ادامه روند تحولی انجام سرمایه‌گذاری و افزایش تولید نفت و گاز در دولت سیزدهم، نقش مهمی در ارتقای اقتصاد ایران ایفا کنیم.معاون وزیر نفت زمان اجرای این پروژه‌ها را بین چهار تا هفت سال عنوان و اظهار کرد: قالب قراردادها می‌تواند شکل‌های مختلفی داشته باشد، از معمولی‌ترین قراردادها همچون EPC و EPD تا تازه‌ترین الگوها از جمله الگوی تازه قراردادهای نفتی ایران.