ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور موضوع مهم مجلس نشینان در هفته گذشته بود. بر این اساس، صدای پای ناترازی گاز در مجلس طنین انداز شد و واکنش رئیس مجلس را نیز در پی داشت.

در نشست علنی روز سه‌شنبه، ۲۶ مهرماه مجلس شورای اسلامی، مالک شریعتی‌نیاسر، سخنگوی کمیسیون انرژی گزارش کمیسیون متبوع خود را درباره ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور قرائت کرد. وی گفت: براساس گزارش سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) تا پایان سال ۲۰۲۱ میلادی، ایران با حدود ۳۴ تریلیون مترمکعب در مجموع حدود ۱۶ درصد ذخایر اصلاح شده گاز طبیعی در جهان را در اختیار دارد. بر همین اساس از دهه ۷۰ شمسی تاکنون این منبع غنی در بخش‌های مختلف استفاده شده است و پس از سه دهه تلاش بی‌وقفه مسئولان وزارت نفت و شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران با پشت سر گذاشتن تحریم‌های همه‌جانبه صنعت نفت و گاز به‌عنوان اصلی‌ترین حامل انرژی در کشور بهره‌برداری می‌شود، به‌نحوی که هم‌اکنون ۷۵ درصد از سبد انرژی کشور به گاز طبیعی اختصاص یافته است و این مسئله امنیت راهبردی صنعت نفت و گاز را نشان می‌دهد. سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: با تلاش مضاعف و توسعه همه‌جانبه صنعت گاز، ضمن حفظ قدرالسهم کشور در برداشت از میدان مشترک پارس جنوبی، وابستگی کشور از سوخت مایع به مقدار قابل‌توجهی کاهش یافته، به‌گونه‌ای که گاز به‌عنوان یکی از محورهای اساسی برنامه‌ریزی توسعه و پیشرفت کشور مورد توجه قرار گرفته است. شریعتی‌نیاسر اظهار کرد: از یک سو منابع فراوان قابل استحصال گاز طبیعی و توسعه آن سبب شده است تا در دو دهه گذشته عرضه گاز طبیعی به‌منظور تأمین نیاز کشور به‌طور میانگین سالانه ۷ درصد افزایش یابد، اما در سوی مقابل برنامه‌ریزی مناسبی برای مهار رشد افسارگسیخته تقاضا و مصرف گاز طبیعی در بخش‌های مختلف کشور نشده است. وی گفت: با وجود آنکه ما رتبه سوم بزرگ‌ترین تولیدکننده گاز طبیعی در جهان را داریم، اما با توجه به آغاز افت فشار در مخازن گازی میدان پارس جنوبی و ادامه روند افزایشی مصرف، چالش جدی برای تأمین گاز طبیعی در آینده بسیار نزدیک وجود خواهد داشت. این موضوع در سال‌های اخیر به‌ویژه در فصول سرد سال با افزایش تقاضای بخش خانگی برای گرمایش ایجاد می‌شود، به‌نحوی که تنها در سال ۱۳۹۸ حدود ۱۲ میلیارد لیتر گازوئیل و نفت کوره با ارزش ۵ میلیارد دلار برای جبران کمبود گاز در نیروگاه‌ها سوزانده شده است.سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس تأکید کرد: هم‌اکنون با وجود کاهش و قطع گاز در بخش‌های مختلف صنعت، در مواقعی کاهش صادرات و مصرف مقادیر بیشتر نفت کوره در مقایسه با گذشته اعمال خاموشی در صنایع و بخش‌های خانگی محتمل است.

عبور از زمستان ۱۴۰۰ با ناترازی ۲۴۰ میلیون مترمکعبی گاز

اما وزیر نفت پس از ارائه گزارش سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس درباره ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور با بیان اینکه در مصرف گاز در بخش خانگی سالانه بیش از ۶ درصد با افزایش روبه‌رو هستیم، گفت: پارسال با ناترازی ۲۴۰ میلیون مترمکعب گاز زمستان را پشت سر گذاشتیم، امسال نیز برنامه‌های کوتاه‌مدتی برای سپری کردن فصل سرد سال طراحی شده است. جواد اوجی با حضور در صحن علنی مجلس گفت: امروز در حالی بیش از ۷۰ درصد انرژی کشور به‌وسیله گاز تأمین می‌شود که شدت مصرف این سوخت در کشور بیش از شدت مصرف جهانی است.وی افزود: تراز عرضه و مصرف گاز طبیعی یکی از مؤلفه‌هایی است که خوشبختانه مجلس نیز به آن توجه داشته و ما نیز برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدتی برای تراز انرژی کشور انجام داده‌ایم و البته انتظارهایی نیز از مجلس داریم.وزیر نفت تصریح کرد: مصرف گاز طبیعی کشور در بخش خانگی فصل تابستان حدود ۱۶۰ تا ۱۷۰ میلیون مترمکعب در روز است، در حالی که در فصل سرد سال این مقدار به ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون مترمکعب می‌رسد.اوجی اظهار کرد: سهم سبد گاز در نیروگاه‌های کشور بیش از ۸۳ درصد است، در حالی که در جهان این سهم به بیش از ۲۳ درصد می‌رسد، همچنین در مصرف گاز در بخش خانگی سالانه با ۶ درصد افزایش مصرف روبه‌رو هستیم که این مقدار در بخش‌های عمده به پنج درصد و در نیروگاه‌ها به چهار درصد افزایش سالانه مصرف می‌رسد.وی گفت: در بحث تأمین سوخت نیروگاه‌ها، با توجه به اینکه در فصل سرد تأمین سوخت گاز نیروگاه‌ها را کاهش می‌دهیم، در ماه‌های نخست آغاز کار دولت ظرفیت مخازن نیروگاهی‌ را نسبت به سال پیش ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش دادیم.

تلاش برای مقابله با ناترازی گاز در زمستان ۱۴۰۱

وزیر نفت با بیان اینکه در بحث دیپلماسی انرژی مذاکراتی با طرف ترکمنستانی داشتیم و توانستیم سوآپ گازی را فعال و از ترکمنستان گاز وارد کنیم، افزود: امسال همکاران ما در وزارت نفت برنامه‌های کوتاه‌مدتی تدبیر کرده‌اند تا در فصل سرد امسال ناترازی گاز نداشته باشیم.اوجی تصریح کرد: امسال برای نخستین بار مرحله نخست طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی به همت کارکنان پتروپارس و شرکت ملی نفت ایران با برداشت روزانه ۱۴ میلیون مترمکعب به بهره‌برداری می‌رسد.وی ادامه داد: ۷۴ تا ۷۵ درصد گاز مورد نیاز کشور از میدان مشترک پارس جنوبی تأمین می‌شود که ۲۰ درصد آن از میدان‌های مستقل و پنج درصد آن نیز از بخش‌های نفتی است، همچنین در برنامه ششم توسعه مقرر شده روزانه معادل یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب گاز خام تولید شود، در حالی که عملکرد دوره یادشده روزانه ۸۵۰ میلیون مترمکعب است که علت آن نبود سرمایه‌گذاری در توسعه میدان‌های گازی است.وزیر نفت اظهار کرد: ۳۳ درصد از مصارف گاز مربوط به نیروگاه‌هاست، ۲۶ درصد گاز نیز در حوزه مصارف خانگی و باقیمانده در حوزه صنایع و مسائل مربوط به صنایع پایین‌دستی استفاده می‌شود.اوجی با بیان اینکه در فصل سرد سال حدود ۲۴۰ میلیون مترمکعب ناترازی گاز داشتیم، گفت: ابتدای کار دولت سیزدهم وزارت نفت در این حوزه به‌ویژه در زمستان با چالش‌هایی روبه‌رو بود که با همکاری مردم پارسال را بدون قطعی گاز پشت سر گذاشتیم.وی افزود: ناترازی گاز به‌دلیل مسائل پیش‌آمده از جمله قطع واردات گاز از ترکمنستان بود، همچنین در آغاز کار دولت سیزدهم حدود ۴ هزار تانکر از چرخه حمل سوخت برای نیروگاه‌ها خارج شدند و رقمی حدود ۸۰ میلیون بشکه میعانات گازی روی آب داشتیم که چالش‌هایی برای ما ایجاد کرد.وزیر نفت ادامه داد: پارسال و در آغاز فعالیت وزارت نفت، توانستیم با تعمیرات و تأمین تجهیزات مورد نیاز پالایشگاه‌ها، خطوط انتقال گاز، تولید حداکثری گاز را رقم بزنیم، به‌گونه‌ای که حدود ۷۰۵ میلیون مترمکعب گاز از میدان پارس جنوبی برای نخستین بار برداشت شد.

افزایش حدود روزانه ۲۵ میلیون مترمکعبی تولید گاز

اوجی با بیان اینکه پارسال با افزایش تولید، روزانه حدود ۲۵ میلیون مترمکعب به تولید گاز کشور افزوده شد، گفت: در حوزه تقاضا نیز مدیریت و بهینه‌سازی را در دستور کار قرار دادیم، همچنین مبحث ۱۹ مصوب و موضوع تعرفه مشترکان پرمصرف در دولت نیز تصویب و اجرا شد.وی تصریح کرد: از آنجا که در فصل سرد سال به‌دلیل تأمین نیاز بخش خانگی ناچار به کاهش تأمین سوخت نیروگاه‌ها و استفاده از سوخت مایع هستیم، در ماه‌های ابتدایی آغاز کار دولت ظرفیت مخازن نیروگاهی را نسبت به پارسال ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش دادیم.وزیر نفت در ادامه به موضوع فعال شدن دیپلماسی انرژی به‌ویژه با کشورهای همسایه اشاره و اعلام کرد: در ماه‌های ابتدایی دولت سیزدهم مذاکراتی با ترکمنستان انجام شد و موفق شدیم سوآپ گاز را ۱.۵ تا ۲ میلیون مترمکعب در روز و واردات گاز را از این کشور انجام دهیم، امسال نیز برنامه‌های کوتاه‌مدت مناسبی برای تأمین گاز مورد نیاز کشور در ماه‌های سرد سال داریم تا بتوانیم با کمک مردم از این فصل بدون قطعی عبور کنیم.

پروژه جمع‌آوری گازهای مشعل از بلاتکلیفی خارج شد

اوجی به موضوع جمع‌آوری گازهای مشعل اشاره کرد و گفت: در این باره ۲۸ قرارداد امضا شده است و باید اعلام کرد که پروژه جمع‌آوری گازهای مشعل از بلاتکلیفی خارج و برای اجرای آنها برنامه‌ریزی مدونی انجام شده است. در این باره مشوق‌های خوبی برای سرمایه‌گذاری داریم که یکی از آنها استفاده هلدینگ‌ها از گازهای همراه است تا در واحدهایی که به گاز نیاز دارند استفاده کنند، همچنین پیشنهادهایی نیز برای مصرف بهینه و مدیریت تقاضا در قالب بودجه ۱۴۰۱ ارائه شده است، همچنین افزایش قیمت مربوط به مشترکان پرمصرف در دستور قرار گرفت.وزیر نفت با تأکید بر اینکه برای توسعه صنعت گاز به حدود ۸۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در بخش بالادست و پایین‌دست نیاز داریم، افزود: اگر این رقم محقق شود ظرف ۳ تا ۴ سال آینده ناترازی گاز نخواهیم داشت، همچنین برای تأمین هزینه اجرای پروژه‌ها تلاش شده از توان مالی هلدینگ‌های بزرگ همچون هلدینگ‌ها و بانک‌های کشور استفاده کنیم.وی تصریح کرد: مذاکرات خوبی نیز با کشورهایی مانند روسیه، ترکمنستان و ... برای واردات گاز انجام شده که امیدواریم بتوانیم خبرهای خوبی در این زمینه به مردم بدهیم.اوجی به چالش‌های صنعت گاز اشاره و اعلام کرد: شدت مصرف انرژی در کشور بیش از میانگین مصرف جهانی است، همچنین نیازمند تنوع‌بخشی در زمینه تأمین انرژی هستیم و در فصل سرد سال مجبوریم از سوخت مایع استفاده کنیم، البته به‌دلیل قیمتی نیز انگیزه‌ای برای بهینه‌سازی مصرف گاز وجود ندارد.وزیر نفت گفت: اگر حداقل ۱۰ درصد از سهم صندوق توسعه ملی برای توسعه میدان‌های گازی تخصیص داده شود، همچنین درصدی از منابع ماده ۱۲ به این موضوع اختصاص یابد می‌توان به رفع مشکلات این حوزه کمک شایانی کرد.

مشارکت ۶ بانک و ۶ هلدینگ در توسعه میدان نفتی آزادگان

وی در جمع‌بندی سخنان خود بار دیگر به موضوع مشارکت بانک‌ها و هلدینگ‌های بزرگ برای توسعه میدان‌های گازی اشاره کرد و افزود: برای توسعه میدان نفتی بزرگ آزادگان به ۷ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز داشتیم که در این باره از ۶ بانک و ۶ هلدینگ کمک و مشارکت گرفته شد.اوجی تصریح کرد: امروز بحث احداث پتروپالایشگاه‌ها با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی پیگیری می‌شود، همچنین در تأمین بنزین مورد نیاز کشور با همکاری شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی توانستیم سوخت مورد نیاز مردم را در فصل تابستان و اوج مسافرت‌های مردم تأمین کنیم تا مشکلی ایجاد نشود.وزیر نفت با بیان اینکه باید سهمی از صندوق توسعه ملی برای توسعه صنعت گاز و ناترازی گاز اختصاص یابد، اظهار کرد: توسعه صنعت گاز به ۸۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد که می‌توانیم ۲۲ میلیارد دلار آن را از ظرفیت‌های داخلی جذب کنیم، اما در این باره به همکاری مجلس نیاز داریم.وی با اشاره به موضوع بهینه‌سازی مصرف گاز اعلام کرد: در این باره از ابزارهای قیمتی و غیرقیمتی و فرهنگی استفاده می‌کنیم، ابزارهای قیمتی برای مشترکان پرمصرف گاز اعمال می‌شود، امروز بخش‌های پرمصرف‌ گاز که ۲۵ درصد هستند رقمی حدود ۵۰ درصد گاز کشور را مصرف می‌کنند.

لزوم جلوگیری از هدررفت سالانه ۶۰ تا ۸۰ میلیارد دلاری انرژی‌ در کشور

رئیس مجلس شورای اسلامی هم در سخنانی گفت: برای جلوگیری از ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور باید جلو هدررفت سالانه ۶۰ تا ۸۰ میلیارد دلاری انرژی‌ را گرفت. محمدباقر قالیباف در نشست علنی روز سه‌شنبه، ۲۶ مهرماه مجلس شورای اسلامی و پس از گزارش کمیسیون انرژی درباره ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور در جمع‌بندی سخنان وزیر نفت، نمایندگان و برخی اعضای کمیسیون انرژی گفت: مردم از دولت و مجلس توقع دارند موضوع ناترازی گاز حل و فصل شود، زیرا در سال ۹۳ مجلس به این موضوع پرداخته بود و در قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر در ماده ۱۲ بند «الف» و «ب» به همین موضوع پرداخته و راهکار داده بود.وی افزود: همه کارگران زحمتکش صنعت نفت و دلسوزان انقلاب و نظام می‌دانند که سالانه ۶۰ تا ۸۰ میلیارد دلار انرژی‌ها را هدر می‌دهیم. آیا نمی‌خواهیم برای این موضوع تصمیم‌گیری کنیم؟ بی‌شک مشخص است روش‌های اجرایی ما یا قانون‌گذاری ما اشکال دارد که هنوز به این موضوع رسیدگی نکرده‌ایم.رئیس مجلس تصریح کرد: چرا به گونه‌ای تدبیر نمی‌کنیم که مردمی که مصرف‌کننده اصلی هستند قدرت خرید آنها را بالا ببریم تا وسایل گازسوز و نفت‌سوز خود را بهینه کنند.

اولویتی ضروری‌تر از جبران ناترازی گاز وجود ندارد

در همین حال، رئیس کمیسیون انرژی مجلس با بیان اینکه اگر نفت و ارزآوری آن نباشد جایی با عنوان صندوق توسعه نیز وجود نخواهد داشت، گفت: امروز هیچ اولویتی برای کشور ضروری‌تر از جبران ناترازی گاز نیست. فریدون حسنوند در نشست علنی مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی گزارش کمیسیون انرژی درباره ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور اظهار کرد: مسائلی مانند ناترازی گاز بحثی نیست که تنها در کمیسیون انرژی مطرح شده باشد، بلکه به‌عنوان اولویت کشور تعریف شده، موارد مطرح‌شده در برنامه‌های توسعه، تأکیدهای مقام معظم رهبری، قوانین بودجه و مصوبه‌های شورای‌عالی امنیت ملی و سفر رئیس مجلس به استان‌های نفت‌خیز منجر به تهیه گزارش در این زمینه شده است.وی افزود: نبود سرمایه‌گذاری در سال‌های گذشته و تحریم جدی حوزه صنعت نفت و نبود منابع مالی و سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی منجر شده است که کشور با شرایط ناترازی روبه‌رو شود، اگر مجلس در برنامه هفتم توسعه و بودجه سال ۱۴۰۲ و پس از آن فکر جدی نکند با بحران‌های اجتماعی، سیاسی، امنیتی و اقتصادی بیش از پیش روبه‌رو خواهیم شد.رئیس کمیسیون انرژی مجلس تصریح کرد: یکی از آثار موضوع ناترازی به‌طور مستقیم در حوزه نیروگاه‌های برقی است، نیروگاه‌های برقی چه در تابستان و چه در زمستان با کاهش تأمین سوخت روبه‌رو هستند، در زمستان پارسال حدود ۱۹۰ میلیون مترمکعب کاهش و ناترازی گاز داشتیم. پیش‌بینی ما افزایش هشت درصدی این آمار در زمستان است که معادل بیش از ۲۳۰ میلیون مترمکعب کاهش گاز خواهد بود.حسنوند اعلام کرد: نیروگاه‌های برق‌آبی کشور که حدود ۱۲ هزار مگاوات تولید برق دارند و بیشتر در استان خوزستان فعال هستند، به‌دلیل خشکسالی‌ها تقریباً همه آنها از مدار تولید برق خارج شده‌اند و امروز تعطیل هستند. یعنی مضاف بر ناترازی و نبود تأمین سوخت نیروگاه‌ها با مشکل نیروگاه‌های برق‌آبی نیز روبه‌رو هستیم.وی اظهار کرد: آنچه سازمان برنامه ‌و بودجه، وزارت نفت و کمیسیون انرژی مجلس بر اساس بررسی‌ها به آن دست یافته نیاز به حدود ۸۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در صنعت گاز است که باید در هشت سال انجام شود.

اذعان همه مسئولان کشور به ناترازی گاز و آثارش

رئیس کمیسیون انرژی مجلس ادامه داد: همه مسئولان کشور به ناترازی و آثار منفی آن اذعان دارند. ناترازی گاز، تعطیلی کارخانه‌ها را در تابستان و زمستان به‌دنبال دارد. تعطیلی کارخانجات، بیکاری کارکنان، نبود تولید، نبود صادرات و ارزآوری را به‌دنبال دارد و در عمل زنجیره‌ای از موضوع‌های امنیتی، سیاسی و اجتماعی خود را در ناترازی‌ها نشان می‌دهد.حسنوند گفت: یکی دیگر از مسائل طرح جمع‌آوری گازهای همراه است. هر مشعلی که خاموش شود به مقدار دو مجتمع عسلویه برای ما تأمین گاز می‌کند که حدود ۵۰ میلیون مترمکعب می‌شود. موضوع جمع‌آوری گازهای مشعل در قانون برنامه ششم توسعه و بودجه آمده، اما نتایجی نداشته است.وی با اشاره به اینکه یکی دیگر از مسائلی که باید مورد توجه قرار گیرد، اجرای سیاست‌های تشویقی برای مشترکان کم‌مصرف است، افزود: کمیسیون انرژی در این باره چند پیشنهاد دیگر نیز دارد، یکی از پیشنهادها تخصیص ۵ درصد از کل درآمدهای نفتی به توسعه زیرساخت‌های این حوزه است، اما امروز هیچ اولویتی برای کشور ضروری‌تر از جبران ناترازی گاز نیست، در برنامه هفتم توسعه و بودجه آینده نیز باید حداقل ۵ درصد از درآمدهای نفتی برای توسعه میدان‌های نفت و گاز اختصاص داده شود.رئیس کمیسیون انرژی مجلس تصریح کرد: اگر نفت و ارزآوری آن نباشد چیزی به‌عنوان صندوق توسعه نیز وجود نخواهد داشت، تنها جایی که سهمی از درآمدهای صندوق توسعه ندارد وزارت نفت و وزارت نیروست، مجلس شورای اسلامی در بودجه آینده سهمی از این صندوق حداقل ۳۰ درصد برای مجموعه صنعت نفت و گاز اختصاص دهد.حسنوند اظهار کرد: در نشست سران قوا موضوع ناترازی‌ها مطرح شود تا همه قوا بدانند ناترازی‌ها تهدید هستند و در صورت مدیریت نشدن، به بحران‌های امنیتی تبدیل می‌شوند.