1404/08/07
مشارکت شرکت های پتروشیمی در توسعه میدان‌های بالادستی، جمع‌آوری گازهای مشعل و بهینه‌سازی مصرف سوخت از جمله راه‌حل‌های رفع چالش تامین خوراک صنعت پتروشیمی است؛
خوراک؛ بزرگ‌ترین چالش برنامه هفتم توسعه
در یک رویداد مهم، شرکت نفت و گاز اروندان به نمایندگی از شرکت ملی نفت، در نظر دارد نسبت به برگزاری فراخوان فروش و جمع‌آوری ۲ بسته گازهای مشعل به میزان حدود ۱۶۷ میلیون فوت مکعب در منطقه عملیاتی آزادگان جنوبی با نرخ پایه صفر اقدام کند. این اقدام در راستای بسترسازی و استفاده از توان و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و ظرفیت‌های قانونی کشور و مستند به موارد قانونی و به‌منظور جلوگیری از گازسوزی و ایجاد ارزش افزوده در زنجیره تولید نفت و گاز صورت می پذیرد.
شوربختا که ۲۲ درصد ظرفیت نصب‌شده پتروشیمی‌ها به دلیل کمبود خوراک بدون استفاده مانده و به بزرگ‌ترین چالش برنامه هفتم توسعه به محور اقدام تبدیل شده است. از تهدید زمستان و کاهش گاز تحویلی تا فرصت‌های سرمایه‌گذاری در میادین بالادستی، سرنوشت ارزآوری و رونق صنایع پایین‌دستی، به پایداری شریان حیاتی تامین خوراک گره خورده است. کمبود خوراک پتروشیمی‌ها، نه‌تنها خطوط تولید را به سکوت می‌کشاند، بلکه زنجیره‌ای از پیامدهای اقتصادی، صنعتی و اجتماعی را فعال می‌کند؛ پیامدهایی که از بازار ارز و صادرات شروع می‌شوند و تا سفره مردم ادامه می‌یابند. توقف موقت خوراک، بلافاصله بر آمار صادرات تأثیر می‌گذارد. کارشناسان هشدار می‌دهند که حتی ۵ درصد کاهش در تولید صادراتی پتروشیمی‌ها، میلیون‌ها دلار از درآمد ارزی غیرنفتی کشور را حذف می‌کند؛ درآمدی که این روزها بیش از هر زمان دیگری برای ثبات اقتصادی، بهبود تراز تجاری و تامین ارز مورد نیاز کشور حیاتی است.در سایه این خاموشی ناخواسته، در لایه بعد، صنایع پایین‌دستی با کمبود مواد اولیه مواجه می‌شوند. پلاستیک، لاستیک، کود شیمیایی، الیاف مصنوعی و حتی نساجی‌ها، همه اینها برای ساخت کالاهای روزمره وابسته به پتروشیمی‌اند. نتیجه طبیعی این کمبود، افزایش قیمت‌ها و کاهش عرضه در بازار داخلی است؛ سناریویی که اثر نهایی آن به شکل مستقیم در سفره و قدرت خرید مردم دیده می‌شود.ترازی انرژی و کمبود خوراک در واحدهای پتروشیمی سبب شده تا در زمستان‌ها، گاز خانگی اولویت داشته باشد و پتروشیمی‌ها به ناچار با کاهش خوراک روبه‌رو شوند. این تصمیم که از منظر تامین رفاه خانوار قابل درک است، در سوی دیگر، به توقف پروژه‌ها، افت تولید و گاه حتی فرسودگی تجهیزات می‌انجامد. به بیان دیگر، هر روز کمبود خوراک، یک زخم تازه بر پیکر صنعت پتروشیمی و اقتصاد کشور است.
درباره آخرین وضع تولید صنعت پتروشیمی در سال ۱۴۰۴ بایستی گفت: علی رغم همه محدودیت های ایجاد شده، عملکرد این صنعت با وجود وقوع جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، نسبت به پارسال تفاوتی نداشته و قابل دفاع است و حدود ۳۲ میلیون تن محصول از ابتدای امسال تاکنون در این صنعت تولید شده که ۵.۵ میلیارد دلار درآمد ارزی کسب شده است، همچنین بر اساس ۱۹ طرحی که در برنامه بهره‌برداری برای امسال قرار دارند که از بین آنها ۶ طرح تکمیل شده است، ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی به بیش از ۱۰۰ میلیون تن می‌رسد. به باور نگارنده، اگر صنعت پتروشیمی بتواند تامین خوراک را حل کند، قادر خواهد بود بخش قابل توجهی از ظرفیت خالی را به‌کار گیرد. افزون بر این، حل مشکلات تجهیزاتی و فرآیندی و پایداری تولید نیز در فعال کردن ظرفیت تولید مؤثر است.
مشارکت شرکت های پتروشیمی در توسعه میدان‌های بالادستی، جمع‌آوری گازهای مشعل و بهینه‌سازی مصرف سوخت از جمله راه‌حل‌های رفع چالش تامین خوراک صنعت پتروشیمی است. در زمینه حضور پتروشیمی‌ها در توسعه میدان‌های بالادستی، قرارداد پتروشیمی باختر و پتروفرهنگ در میدان‌های بالادستی امضا شده است و در روزهای آینده تنفیذ می‌شود. همچنین در بخش جمع‌آوری گازهای مشعل نیز اقدام‌های مطلوبی از سوی پتروشیمی‌ها در حال انجام است. برای نمونه شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج‌فارس در فاز نخست ۹۴ میلیون فوت‌مکعب در روز از محل گازهای مشعل جمع‌آوری کرده است. بالاترین قیمت سوخت در کشور به خوراک پتروشیمی‌ها اختصاص دارد و شرکت‌های پتروشیمی می‌توانند با انجام اقدام‌های اصلاحی در بخشی که بهای کمتری برای گاز پرداخت می‌شود، گاز را به قیمت کمتری دریافت کنند. تداوم تولید پایدار پتروشیمی‌های خوراک گازی در فصل زمستان با توجه به ناترازی استفاده از طرح کاهش ۱۰ درصدی مصرف انرژی است.
آنچه مبرهن است؛ خوراک، بزرگ‌ترین چالش صنعت پتروشیمی در سالهای آتی است. یکی از عمده‌ترین مشکلات صنعت پتروشیمی - چه در واحدهای دولتی، چه خصولتی و چه خصوصی - تامین خوراک (مواد اولیه) است. این مشکل به‌ویژه در شرایط ناترازی انرژی و کمبود گاز تشدید می‌شود. خوراکی که کمبود بیشتری دارد، اغلب خوراک‌های بالادستی است؛ به طور مثال کمبود سایرون و پروپیلن که در آینده به آنها خواهیم پرداخت. بخش عمده خوراک‌های مورد نیاز، از محل گازهای همراه نفت تامین می‌شود که شرکت ملی نفت آن را از چاه‌های نفتی برداشت می‌کند. با اجرای پروژه‌های ۳۱۰۰ NGL و فاز دوم NGL ۳۲۰۰ تا پایان امسال، پیش‌بینی می‌شود سال استثنایی برای برخی شرکت‌ها رقم بخورد؛ به‌طوری که واحدهایی مانند پتروشیمی بندر امام که پیش از این، حداکثر با ۴۰ درصد ظرفیت خوراک دریافت می‌کردند، قادر خواهند بود به ظرفیت کامل برسند.شوربختا که در حال حاضر حدود ۲۲ درصد ظرفیت نصب‌شده صنعت بلااستفاده مانده است. برای رفع این مشکل، کارگروه ویژه‌ای تشکیل شده و یکی از مهم‌ترین راهکارها، ورود شرکت‌های بزرگ پتروشیمی به سرمایه‌گذاری در بالادست است. این موضوع پیش‌تر با بروکراسی سنگین سه تا چهار ساله همراه بود، اما به‌دنبال تأکیدات مقام معظم رهبری، فرایندها بازنگری شد و اکنون زمان صدور مجوزها به حدود ۶ ماه کاهش یافته است. شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز این موضوع را پیگیری می‌کند تا هلدینگ‌های پیشرو بتوانند سریع‌تر وارد توسعه طرح‌های بالادستی شوند و کمبود خوراک برطرف شود. در این زمینه شرکت‌های پتروشیمی همچون خلیج فارس، مارون و مجموعه اهداف سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای انجام داده‌اند و انتظار می‌رود تا سال آینده بخش عمده‌ای از مشعل‌ها در مناطق نفت‌خیز خاموش شود. با این حال، مشعل‌های مستقر در برخی مناطق گازی و نیز منطقه عسلویه به سرمایه‌گذاران دیگری واگذار شده که پیشرفت قابل‌توجهی نداشته‌اند. به همین دلیل، شرکت ملی صنایع پتروشیمی وارد عمل شده و با برگزاری جلسات با این سرمایه‌گذاران، زمینه همکاری آنها با شرکت‌های پتروشیمی متقاضی دریافت خوراک نهایی این مشعل‌ها را فراهم کرده‌ایم. اگر تأمین مالی مورد نیاز سریع‌تر انجام شود، می‌توان امیدوار بود این مشعل‌ها نیز به سرانجام برسند.در معادله پیچیده صنعت پتروشیمی ایران، یک عنصر ثابت وجود دارد: پایداری خوراک یعنی پایداری درآمد، امنیت انرژی و رونق صنایع پایین‌دستی. هر گامی که در مسیر تامین پایدار خوراک برداشته شود، مستقیم به تراز تجاری کشور و رفاه عمومی گره می‌خورد.توقف امروز، به معنای از دست رفتن بازار فرداست. کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که کشور به سمت تنوع‌بخشی به منابع خوراک، بهینه‌سازی مصرف خانگی و ایجاد ذخایر راهبردی حرکت کند تا این نبض حیاتی همواره پایدار بماند. زیرا در این صنعت، توقف امروز، همیشه معادل از دست رفتن بازار فرداست.