1403/04/13
مهندس احمد شهریاری، مدیرعامل و نایب‌رییس هیات‌مدیره شرکت پارک‌های پتروشیمی افق خلیج‌فارس تبیین کرد؛
مزایای چندگانه ساخت پارک‌های پتروشیمی در کشور
مقدمه: پارک پتروشیمی الگویی موفق در توسعه صنایع شیمیایی در دنیا شناخته می‌شود. یعنی مجموعه‌ای صنعتی و متمرکز که مواد شیمیایی را تولید و فرآوری می‌کند و هدف آن افزایش بهره‌وری، یکپارچه‌سازی و استفاده از زیرساخت مشترک است که نیل به هدفی مشخص دارند و آن چیزی جز ایجاد پایداری نیست.
در واقع محیط زیست، اقتصاد و دانش در کنار هم، بهینه ترین و بیشترین بازدهی را ایجاد می‌کنند. شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس معتقد است توسعه صنعت پتروشیمی در فاز جدید نیازمند چنین نگرش متفاوت و مبتنی بر خلاقیت و کارآفرینی در قالب پارک‌های پتروشیمیایی است. این شرکت از جانب هلدینگ خلیج‌فارس ماموریت ایجاد پارک‌های پتروشیمی با هدف ایجاد زنجیره پایین‌دست ارزش‌آفرین صنعت پتروشیمی بر عهده دارد. بعد از انجام مطالعات پیش امکان‌سنجی و امکان‌سنجی و همچنین مطالعات محیط زیستی در حال حاضر (بهمن 1402) و در مرحله نخست، ساخت 10 طرح زیر در اولویت برنامه‌های این شرکت قرار دارد. اخیرا هم دو پارک تخصصی دارویی و پارک زنجیره ارزش پایین‌دست PPدر مهران هم در این فهرست قرار گرفته است.
به بهانه برگزاری نمایشگاه ایران پتروکم در بهمن 1402 با مهندس احمد شهریاری، مدیرعامل و نایب‌رییس هیات‌مدیره شرکت پارک‌های پتروشیمی افق خلیج‌فارس درباره چرایی ساخت این پارک‌ها، اهداف آنها و تاثیری که در جلوگیری از ارزبری و ارزآوری خواهند داشت، گفتگو کرده‌ایم و جزییاتی بیشتر درباره سه پارک که در اولویت برنامه‌های شرکت هستند، جویا شده‌ایم.
جناب آقای مهندس با سلام؛ لطفا بفرمایید هدف از این پارک‌ها چیست؟ تحت چه عناوینی و در کجا ساخته می‌شوند؟
بر کسی پوشیده نیست که کشور عزیز ما به علت بهره‌مندی از منابع خوراک پایدار (نفت و گاز) ، موقعیت لجستیک مناسب، دسترسی به آب‌های آزاد بین‌المللی و قابلیت بهره‌مندی کامل از اقتصاد دریا، از مزیت‌های رقابتی بسیاری نسبت به دیر کشورهای تولید‌کننده برخوردار است. پارک‌های پتروشیمیایی، پتروپالایشی، بسته‌بندی یا ... که در سرفصل اولویت‌های شرکت افق خلیج‌فارس است، با هدف اصلی جلوگیری از خام‌فروشی و بی‌اثر شدن تحریم‌های نفتی ایجاد می‌شوند. علاوه بر اینها ایجاد این پارک‌ها در راستای تاکید سیاست‌های کلان کشور بر ضرروت توجه به صادرات غیرنفتی، رفع نیازهای کشور و کاهش واردات ، اشتغال‌زایی به ویژه در نقاط کم‌برخوردار و توسعه این مناطق از اهداف دیگر ما است. شاید به جرات بتوان گفت که اصلی‌ترین مشکل صنایع پتروشیمی کشور ما خام‌فروشی است. موضوعی که از بس بدون برنامه و هدف برای پیشگیری واقعی و جدی از آن، مطرح شده، به نظر می‌رسد اهمیت مفهومی خود را در گفتگو‌ها از دست داده است اما عرصه عمل، اقدام واقعی و موثر می‌طلبد که با تدبیر شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس امید است، با ایجاد و بهرهبرداری از این پارک‌ها بتوانیم به معنی واقعی این هدف مهم، یعنی جلوگیری از خام‌فروشی و بهره‌مندی کامل از فرصت در اختیار داشتن منابع نفت و گاز فراهم شود. پارک‌های پتروشیمی قرار است ایجاد‌کننده خوشه‌های کاملی از اجزای وابسته به صنایع پتروشیمی ایجاد کنند. دراین پارک‌ها، نهایتا قرار است تولید محصولات نهایی با ارزش افزوده بالا داشته باشیم. یعنی ماده اولیه و ثانویه را به جای فروختن با ارزش بسیار پایین و خام، پس از فراوری به محصولات ارزشمند میانی یا نهایی تبدیل شود.
پارک‌هایی که با هدف تکمیل زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی، تامین نیاز داخلی با هدف جلوگیری از ارزبری و صادرات در مرحله اول، در اولویت برنامه‌های ما هستند، 10 پارک است. که عبارتند از:
یک ) پارک تکمیل زنجیره ارزش متانول در منطقه ویژه اقتصادی صنایع انرژی بر پارسیان
دو ) پارک پتروشیمیایی کودهای کشاورزی و صنایع وابسته در چابهار
سه ) پارک پتروشیمیایی زنجیره ارزش فنول، چسب، رنگ و رزین در میناب
چهار)پارک پتروپالایشی زنجیره ارزش نفت‌خام در جاسک
پنج) پارک پتروشیمیایی جاذب‌های صنعتی سیلیکاژل در دشتستان
شش) پارک صنایع بسته‌بندی در دیلم
هفت ) پارک زنجیره ارزش پایین دست PVC در اروند
هشت ) پارک پتروپالایشی زنجیره ارزش نفت‌خام در امیدیه
نه ) پارک دارویی در اطراف تهران
ده ) پارک زنجیره ارزش پایین‌دست PP در مهران
گفته می‌شود که پارک پتروشیمیایی کودهای کشاورزی و صنایع وابسته در چابهار، پارک تکمیل زنجیره ارزش متانول در منطقه ویژه اقتصادی صنایع انرژی بر پارسیان و پارک پتروشیمیایی زنجیره ارزش فنول، چسب، رنگ و رزین در میناب در اولویت هستند. این پارک‌ها درچه مرحله ای هستند و چرا اولویت دارند؟
من درباره ضرورت این پارک‌ها توضیحاتی می‌دهم، قضاوت برای در اولویت بودن آنها با متخصصان، کارشناسان و فعالان این حوزه باشد. مثلا پارک تخصصی کودهای کشاورزی در چابهار قرار است ظرفیت‌های جدید برای تولید انواع کودهای کشاورزی که الان در کشور مورد نیاز است، ایجاد کند. ولی به دنبال آن، اثر این کودها، مدیریت مصرف آب، افزایش بهره‌وری تولید محصولات کشاورزی و حاصلخیزی بیشتر خاک را هم به دنبال خواهد داشت. بالتبع، بیشترین اثر را در تامین امنیت غذایی خواهد داشت. همه اینها مصادیق عینی اقتصاد مقاومتی است که بخشی از آنها تاکنون بر زمین مانده بوده است. ما در این پارک از طریق توسعه زنجیره ارزش گوگرد، بومی‌سازی دانش فنی ساخت کارخانه‌های تولید کود و سایر صنایع وابسته و اشتغال‌زایی در مناطق کمتر توسعه یافته، ارزش‌آفرینی خواهیم کرد.
گوگرد از جمله خوراک‌های اصلی این طرح است که با توجه به مازاد بودن گوگرد در کشور، این پارک با تکمیل زنجیره ارزش و بهره‌مندی از خوراک پایدار به واقع یک چالش را به فرصتی بهینه تبدیل می‌کند که از نقاط قوت ویژه این طرح است. با اجرای این طرح، زنجیره تبدیل مواد خامی چون گوگرد، اوره، آمونیاک و خاک فسفات به محصولات با ارزش افزوده بالا تبدیل می‌شوند و در کوتاه‌مدت و میان‌مدت، نیاز عمده کشور به کودهای اصلی مورد نیاز صنعت کشاورزی تامین خواهد شد.
من فقط به یک نکته دیگر درباره ضرورت ایجاد این پارک اشاره کنم که در حال حاضر سالیانه بالغ بر 1.35 میلیارد دلار یارانه کود در کشور اعطا می‌شود و گفتنی است که با این مبلغ می‌توان 3 پارک کود به ظرفیت2400 هزار تن در سال ایجاد کرد. عملیات اجرایی آماده‌سازی زیر ساخت این پارک آغاز شده است.
فکر می‌کنید که صرفه‌جویی ارزی ناشی از کاهش واردات در پارک پتروشیمیایی کودهای کشاورزی (در چابهار) چه میزان باشد؟
کارشناسان ما در مطالعاتی که دائم به روز می‌شود، تخمین می‌زنند که 600 میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی و حدود 1500 میلیون دلار در سال درآمد ارزی خواهیم داشت.
خوب، اولویت دوم شما پارک تکمیل زنجیره ارزش متانول در منطقه ویژه اقتصادی صنایع انرژی بر پارسیان است. این پارک در چه مرحله‌ای است و چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
متانول به‌عنوان مهم‌ترین محصول پایه پتروشیمی، ماده اولیه برای تولید بسیاری از مواد شیمیایی پایین‌دستی است. پارک توسعه زنجیره ارزش متانول در راستای تاکید سیاست های کلان کشور بر ضرورت توجه به صادرات غیرنفتی، کاهش خام‌فروشی و ارزش‌آفرینی محصولات پتروشیمی با هدف تبدیل تهدید متانول به فرصت و تنوع‌بخشی به سبد محصولات صنعت پتروشیمی و تولید محصولاتی با ارزش‌افزوده بالاتر طرح‌ریزی شده است. از جمله دستاوردهای مهم این طرح افزایش تاب‌آوری صنعت پتروشیمی در مقابل تحریم‌ها، رشد اقتصاد دریا، توسعه مناطق کمتر توسعه یافته و اشتغال‌زایی بسیار بالا است. از جمله نقاط قوت محل اجرای طرح، نزدیکی به محل تأمین خوراک، دسترسی به آب‌های بین‌المللی و بازار هدف از طریق اسکله و بندر پارسیان، بهره‌مندی از مشوق‌ها و مزایای سرمایه‌گذاری در منطقه ویژه اقتصادی صنایع انرژی‌بر پارسیان است. پیش‌بینی می‌کنیم با تکمیل و بهرهبرداری این پارک، 1420 هزار تن در سال محصول داشته باشیم که درآمد حاصل از فروش آنها با قیمت‌های فعلی بازار ، به یک هزار و 854 میلیارد دلار در سال برسد. این رقم‌ها و این توان قابل توجه ویژه است. ما در این پارک و البته این شامل همه پارک‌های پتروشیمیایی، پتروپالایشی، دارویی و تخصصی ما می‌شود که کاملا بر مبنای کلیدی‌ترین بخش در صنعت پتروشیمی یعنی تحقیق و توسعه R&D پیش می‌رویم به نحوی که شرکت‌های دانش‌بنیان همچنین تولید‌کنندگان صنعت پتروشیمی برای ساخت این پارک‌ها به میدان بیایند و بتوانیم از تمام ظرفیت‌ها بهره‌مند شویم. در بخشی دیگر هم البته قصد داریم با اتکا به نخبگان و متخصصان خارج از کشور امکان بومی‌سازی لایسنس‌های صنعت پتروشیمی را ایجاد کنیم. به بیان دیگر راهبرد ما خلق ثروت از طریق دانش در همه این پارک‌ها است. در این پارک هم عملیات اجرایی آماده‌سازی زیر‌ساخت‌اش آغاز شده است.
سرمایه‌گذاری لازم برای پارک ایجاد زنجیره ارزش متانول چه قدر است و نرخ بازگشت سرمایه در این پارک را هم بفرمایید؟
پیش‌بینی اولیه ما برای سرمایه‌گذاری ثابت سه هزار میلیون دلار است و نرخ بازگشت سرمایه را 20 درصد تخمین زده‌ایم و البته فکر می‌کنیم مدت زمان اجرای این پارک باید حدود 5 سال باشد.
... و پارک پتروشیمیایی زنجیره ارزش فنول، چسب، رنگ و رزین در میناب هم اولویت بعدی برنامه‌های شما است؟
در این پارک، قرار است که 70 درصد محصولات به عنوان خوراک صنایع پایین‌دستی داخلی به تولید‌کنندگان داخلی عرضه شود و فقط 30 درصد از محصولات سمت و سوی صادرات خواهند داشت که همین موضوع نشان از اهمیت ایجاد پارک دارد. ایجاد این پارک، از سرفصل‌های توسعه صنعت پتروشیمی در برنامه ششم توسعه از طریق جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و داخلی است . پارک متانول ، فرصت‌های شغلی بسیار زیادی را مستقیم یا غیر مستقیم ایجاد می‌کند. پیش‌بینی ما این است که 2 هزار و 500 نفر مستقیم و 23 هزار نفر غیر‌مستقیم در این پارک فرصت شغلی داشته باشند.
انگیزه‌های لازم برای مشارکت بخش خصوصی و همه سرمایه‌گذاران این است که یویتیلیتی و زیرساخت‌های مورد نیاز، زمین در نقطه‌ای بکر و لجستیک و موضوع تامین خوراک از سوی شرکت پارک‌های افق خلیج‌فارس تامین می‌شود و سرمایه‌گذاران با خیالی آسوده از این جهت، می‌توانند صرفا برای تولیدی آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر برنامه‌ریزی کنند.
پارک تخصصی دارویی به فهرست شما اضافه شده است که قرار است در اطراف تهران ساخته بشود. چه اثری بر بازار دارو خواهد داشت و محصولات این پارک چیست؟ در چه مرحله‌ای از مطالعات هستید؟
پارک دارویی با هدف تولید مواد اولیه و حد واسطه‌های دارویی برای مرتفع سازی نیاز شرکت‌های داروسازی به واردات مواد اولیه واسطه طراحی شده است که علاوه بر سودآوری و ایجاد ارزش افزوده بیشتر، توسعه و خودکفایی در فناوری، رفع تحریم‌ها، قطع وابستگی ملی و صرفه‌جویی‌های عمده‌ای را در هزینه منابع ارزی خواهد داشت. همچنین امکان ذخیره ارز را برای کشور فراهم می‌کند. در این مسیر قدرت ریسك‌پذیری شرکت‌های داخلی در راستای تولید بیشتر به دلیل سهولت در دسترسی به ماده اولیه و همچنین قیمت پایینتر محصول داخلی نسبت به نمونه خارجی بیشتر می‌شود و توانایی صادرات برای طیف وسیعی از شرکت ها فراهم خواهد شد. فعلا در مرحله مطالعات پیش‌امکان‌سنجی هستیم. عمده خوراک این واحد پروپیلن، بنزن، فنل و تولوئن است. برخی از محصولاتش هم مثل آسپرین، ایزو پروپیل الکل، متفورمین و ... است.
پرسش دیگری که باید بپرسم و شاید تکراری هم باشد اما قطعا برخی خوانندگان ما مایل هستند، طبق اطلاعات به روز شده پاسخ آن را بدانند این است که ارزش افزوده ایجاد شده در زمانی که پارک‌ها به بهرهبرداری می‌رسد، قابل تخمین است؟
به زبان ساده می‌توانیم بگوییم برای استخراج از چاه‌های نفت در ازای هر تن ماده اولیه، 600 دلار به دست می‌آوریم. چنانچه از این مواد برای تولید محصولات پایه پتروشیمی استفاده کنیم، ارزش دراین مقیاس به 800 دلار بر تن می‌رسد. مطالعات علمی تخمین می‌زند که چنانچه پارک‌های پتروشیمیایی تکمیل شده و به بهرهبرداری برسد، عایدی کشور به بالای 1500 دلار بر تن خواهد رسید. مقایسه این اعداد و ارقام برای همه به زبان ساده ضرورت و اهمیت ایجاد پارک‌ها را تبیین می‌کند.
برای جنابعالی آرزوی موفقیت داریم و امیدواریم همه اهداف تعریف شده برای هر یک از پارک‌ها محقق شود تا شاهد شکوفایی بیشتر صنعت پتروشیمی در کشور باشیم.