1404/09/25
دانش نفت تحلیل کرد؛
مضرات دردناک قطع گاز پتروشیمیها
بر این اساس، قطع گاز مجتمعهای پتروشیمی که عمدتاً ناشی از اولویتدهی به مصرف خانگی در فصل سرما و کمبود گاز است، تبعات اقتصادی دردناک و گستردهای دارد که در گزارشهای مختلف کارشناسی و توسط نخبگان اقتصادی تحلیل و برآورد شده است. این مضرات را از چند بعد میتوان بررسی و تحلیل کرد؛
کاهش تولید محصولات استراتژیک
قطع گاز خوراک (متان) باعث توقف یا کاهش شدید تولید محصولات پایه مانند متانول، اوره و آمونیاک میشود. در سال ۱۴۰۲، قطع گاز منجر به کاهش حدود ۳ میلیون تن متانول و ۲ میلیون تن اوره شد.
از دستدادن درآمد ارزی
با توجه به صادراتی بودن این محصولات، کاهش تولید مستقیماً درآمد ارزی کشور را کاهش میدهد. برآوردها حاکی از آن است که در سال ۱۴۰۲، حدود ۱/۲ میلیارد دلار درآمد ارزی از دست رفته است. در سال ۱۴۰۱ نیز عدمالنفع حدود ۷۰۰ میلیون دلار گزارش شده است.
کاهش سود و ارزش افزوده
مرکز پژوهشهای اتاق ایران تخمین زده که محدودیت گاز باعث از دسترفتن بین ۱۷۲ تا ۲۴۱ میلیون دلار از سود یا ارزش افزوده مجتمعهای پتروشیمی میشود.
از دستدادن فرصتهای صادراتی
قیمت محصولاتی مانند متانول در زمستان به اوج میرسد؛ قطع گار در این فصل، تولیدکنندگان را مجبور میکند در فصل تابستان که قیمتها پایینتر است، محصولات خود را بفروشند و سود بالقوه را از دست بدهند.
اختلال در زنجیره تامین صنایع پاییندست
محصولات پتروشیمی (مانند اوره) وارد صنایع دیگر مانند کشاورزی میشود. قطع تولید، این صنایع را نیز با کمبود مواجه کرده و هزینههای آنان را افزایش میدهد.
تأثیر بر اشتغال
توقف تولید میتواند منجر به تعطیلی موقت خطوط و کاهش نیروی کار شود، هرچند ممکن است در گزارشهای رسمی به عدد دقیق اشاره نشده باشد.
کاهش سرمایهگذاری و تهدید برنامههای توسعه
بیثباتی در تأمین خوراک، انگیزه سرمایهگذاری در توسعه ظرفیتهای جدید را کاهش داده است. پیشبینی میشد ظرفیت تولید پتروشیمی از ۹۵ میلیون تن در سال به ۱۴۰ میلیون تن در ۱۴۰۴ برسد، اما قطع گاز این هدف را تحتالشعاع قرار داده و عملا تحقق این میزان در هاله ای از ابهام قرار گرفته است.
تأثیر بر تراز تجاری و رشد اقتصادی
پتروشیمی حدود ۳۰٪ از صادرات غیرنفتی کشور را تشکیل میدهد و در سال گذشته حدود ۱۴/۵ میلیارد دلار صادرات داشته است. اختلال در این بخش، تراز تجاری و رشد اقتصادی کل کشور را تحت تأثیر قرار داده است.
هزینههای جایگزینی سوخت
در صورت امکان، واحدها ممکن است مجبور به استفاده از سوختهای مایع (گازوئیل، نفتکوره) شوند که هم گرانتر است و هم آلودگی بیشتری دارد. آلودگی های زیست محیطی مضرات بسیاری برای مردم و جامعه به همراه دارد.
عدم توازن در تخصیص گاز
پتروشیمیها تنها حدود ۱۰٪ از مصرف گاز کشور را در پیش از فصل سرما به خود اختصاص میدهند در حالی که سهم بزرگی در صادرات و ارزش افزوده برای کشور دارند. این عدم توازن، کارایی اقتصادی منابع را کاهش داده است.
در جمعبندی این یادداشت بایستی گفت: قطع گاز مجتمعهای پتروشیمی نهتنها باعث کاهش مستقیم تولید و درآمد ارزی میشود، بلکه از طریق اختلال در زنجیره تأمین، از دستدادن فرصتهای بازار جهانی و کاهش سرمایهگذاری، آثار بلندمدت منفی بر اقتصاد ملی بر جای میگذارد. این مسئله لزوم مدیریت بهینه سبد انرژی و سرمایهگذاری در توسعه میادین گازی برای تأمین پایدار خوراک پتروشیمیها را بیشازپیش آشکار میکند. حتی می توان گفت: شاید لازم باشد برای حفظ توان صادراتی و افزایش درآمدهای ارزی کشور، به سرعت بایستی سیاست تنوع انرژی را در کشور پیاده سازی کنیم. شاید لازم باشد قید بساط گازکشی به مصارف خانگی در شهرها و روستاها را بزنیم و مصارف خانگی را به سمت انرژی های دیگر از جمله برق و تجدیدپذیرها سوق دهیم. به اعتقاد نگارنده موعد تصمیم های بزرگ و جراحیهای سنگین اقتصادی فرا رسیده است.