1403/10/01
تحلیل صفحه 82 الی 87 کتاب سال صنعت پتروشیمی؛
فروش محصولات پتروشیمی
1- از مجموع 30.8 میلیون تن محصول نهایی سالانه 8.5 میلیون تن در بازار داخل فروش می‌رود و 22.3 میلیون تُن صادر می‌گردد. خود این ارقام نشان می‌دهد که ما ظرفیتِ تولید به محصولِ برتر در داخل کشور نداریم و مجبور هستیم که مواد پایه و خام پتروشیمی را صادر کنیم. هر چه هم جلوتر برویم در سال‌های آینده وضع بدتر میشود چون برای نمونه ما در حال تبدیل شدن به قطب تولید متانول جهان هستیم که یک ماده خام به پایه پتروشیمی محسوب میشود.
2- نکته دوم ارزش صادراتی این محصولات است. در حالی که مصرف مواد پتروشیمی در داخل کشور یک سوم میزان صادرات محصولات پتروشیمی می باشد، بیش از 22 میلیون تن صادرات کمتر از ده میلیارد دلار ارزش صادراتی داشته است یعنی قیمت متوسط هر تن محصول صادراتی 454 دلار است. وقتی به بازار داخل نگاه می کنیم بیشتر از ۸ میلیون تُن محصول پتروشیمی معادل نزدیک 5 میلیارد دلار ارزش وادراتی داشته است. یعنی به قیمت متوسط هر تن محصول در بازار داخل 588 دلار به ازای تن بوده است. این نشان می دهد که محصولات عمل‌آوری شده و فراوری شده به‌ویژه در زنجیره پلیمر، بیشتر در کشور مصرف شدند.
۳- در قسمت پایین صفحه دو پای چارت قرار دارد که هم این اعداد و ارقام را به صورت کمی و درصد نشان داده است. از لحاظ کمی ۲۸ درصد تولیدات صنعت در داخل کشور مصرف میشود که ارزشی معادل 35 درصد را دارد. از آن طرف ماجرا ۷۲ % محصولات پتروشیمی صادر می شود که 65 درصد ارزش کل را به خود اختصاص داده است.
۴- در صفحه 84 کتاب سال صنعت پتروشیمی ایران ارزش محصولات صادراتی صنعت پتروشیمی به تفکیک پنج دسته ارزش صادرات محصولات پلیمری، ارزش صادرات محصولات شیمیایی و ارزش صادرات محصولات هیدروکربوری، ارزش صادرات محصولات آروماتیک و ارزش صادرات کودهای شیمیایی را نشان می‌دهد.
۵- نگاهی گذرا اما منطقی نشان می‌دهد، اگر پتروشیمی، پتروشیمی باشد و نقش و جایگاه واقعی خود را در تکمیل زنجیره ارزش پیدا کند اساساً نبایستی ما محصولات هیدروکربوری صادر کنیم زیرا هیدروکربورها بهترین خوراک واحدهای پتروشیمی هستند.
۶- بیشترین صادرات یعنی 3.28 میلیارد دلار از صادرات محصولات پتروشیمی به مواد پلیمری اختصاص یافته است که به نوعی دوباره خام‌فروشی محصولات پتروشیمی محسوب می‌گردد.
۷- ارزش صادرات کودهای شیمیایی کمترین میزان را به خود اختصاص داده و کمتر از یک میلیارد دلار میشود. هر چه ما در زنجیره پلیمر، پیشرفت بیشتری داشته باشیم محصولات با ارزش افزوده بهتری تولید خواهیم کرد و این باید یک هدف‌گذاری بلند‌مدت اما راهبردی و بسیار جدی برای صنعت پتروشیمی کشور باشد که به سمت زنجیره ارزش و درگاه اشتغال ملی که در صنایع پایین‌دستی پتروشیمی متمرکز است حرکت کنیم.
۸- در صفحه 85 از کتاب سال صنعت پتروشیمی ارزش فروش در بازار داخل را ملاحظه می‌کنیم. مقایسه اعداد نشان می‌دهد بیش از 65 درصد از فروش داخلی را محصولات با ارزش پلیمری تشکیل می دهد.
۹- در صفحه 86 از کتاب سال پتروشیمی کشور آمار و ارقام تفکیکی از نحوه فروش محصولات در بازار داخل آورده شده است و در حاشیه این صفحه نوشته شده: « در سال 1398 از مجموع 30.8 میلیون تن محصولات نهایی ۲۸ درصد آن یعنی معادل 8.5 میلیون تن در بازارهای داخلی به فروش رفته است از این مقدار 58 درصد آن معادل 4.9 میلیون تن در بورس کالا و انرژی به فروش رسیده است و حدود 2.1 میلیون تن کود مورد نیاز بخش کشاورزی تامین شده است».
۱۰- در صفحه 87 از کتاب سال پتروشیمی ایران فروش محصولات در بازار داخل را بر اساس ارزش چیدمان کرده است و در پایین صفحه نیز با یک پای چارت ارقام بالای صفحه را نمایش داده است. بررسی مقایسهای این اعداد با اعداد صفحه قبل نشان می دهد با این که 58 درصد وزنی فروش محصولات پتروشیمی یعنی 4.9 میلیون تُن فروش در ۲ بورس کالا و انرژی اتفاق افتاده، اما به لحاظ ارزش محصولات به فروش رفته معادل 80 درصد کل ارزش محصولات فروش داخل بوده است. در نقطه مقابل آنچه از محصول اوره به جهاد کشاورزی فروخته شده است هرچند نزدیک ۳۰ درصد از تُناژ فروش محصولات در داخل کشور را به خود اختصاص می‌دهد، اما به لحاظ ارزش فقط ۷ درصد از ارزش فروش را به خود اختصاص می دهد. برای خبرگان پتروشیمی واضح است که این اختلاف فاحش به دلیل تحمیل یارانه اوره کشاورزی بر صنعت پتروشیمی می باشد. در حالی که منطقاً در یک بازار حرفه ای و حتی نسبتا آزاد، باید دولت یارانه بخش کشاورزی را تقبل کند. فروش های ویژه نیز با اینکه دو درصد را به خود اختصاص می‌دهد قابل تامل هستند زیرا به لحاظ تناژ تولید ۲ درصد از ۸ میلیون تن و به لحاظ ارزش دو درصد از نزدیک ۶ میلیارد دلار را شامل می شود.
۱۱- مدیریت بازار داخل، سامانه قیمت‌گذاری، سامانه بهین‌یاب، مجوزهای کاغذی، بازار سیاه، دلال‌بازی و ده‌ها فساد و انحراف دیگر در بازار عظیم فروش محصولات پتروشیمی در داخل کشور مسئله بسیار بسیار جدی و سرنوشت‌ساز برای تولیدکنندگان واقعی داخلی در زنجیره تکمیلی تولید محصولات پتروشیمی در صنایع پایین‌دستی در کشور می‌باشد که ما از پرداختن به آن صرف‌نظر می‌کنیم. زیرا سازمان‌هایی غیر از شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایرانNPC و صنعت پتروشیمی ایران IPI متولی و صاحب فرایندهای آن می‌باشند. از جمله این نهادها و سازمان‌ها، وزارت صمت، شرکت بورس کالای ایران، شرکت بورس انرژی ایران، سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان و سازمان تعزیرات حکومتی می‌باشد.
امیدوارم روزی با اصلاح اساسنامه شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران و تشکیل سازمان پتروشیمی ایران و حتی بالاتر از آن تشکیل وزارت پتروشیمی ایران کل فرایندهای بالادست دست تا پایین‌دست صنعت پتروشیمی کشور به صورت متمرکز و منسجم در این سازمان یا وزارتخانه مادر تخصصی تعیین تکلیف گردد و بازار پرسود صنعت پتروشیمی کشور که سالانه در مجموع بیش از صدها هزار میلیارد تومان گردش مالی دارد از نابسامانی‌های کنونی خود نجات یابد.