1404/05/04
منطق اقتصادی کریدور غرب به شرق از مسیر ایران/ چرا کریدور زنگزور به نتیجه نخواهد رسید؟
با خط آهن می‌توان حجم زیادی بار را با سرعت و امنیت بین شرق و غرب جهان جابجا کرد. روش حمل‌ونقل ترکیبی ریلی جاده‌ای و دریایی نیز قابل استفاده است که هزینه و زمان حمل را افزایش می‌دهد.
از اروپا تا ترکیه و ایران خط آهن با خطوط ریلی مشابه وجود دارد که با افزایش کیفی و کمی این خطوط می توان ظرفیت جابجایی را تا چند برابر افزایش داد.
جاده ابریشم قدیم نیز از مسیر ترکیه و قفقاز، غرب را به چین و جنوب شرق آسیا متصل می نمود که ورودی آن از سمت غرب استامبول و بنادر گرجستان بوده اند.
مطلوب‌ترین مسیرها برای ایجاد کریدور بین‌المللی غرب به شرق به شرح زیر است:
- خط آهن ترکیه ایران چین و کریدور ترکیه ایران هند جنوب شرق آسیا
- خط آهن استامبول بندرعباس
- خط آهن گرجستان ارمنستان ایران چین و کریدور گرجستان ارمنستان ایران هند جنوب شرق آسیا
- خط آهن گرجستان ارمنستان بندرعباس
- خط آهن اروپا گرجستان ارمنستان ایران
- کریدور کانال دانوب دریای سیاه ولگا دریای خزر بندر انزلی بندرعباس یا به سمت خط آهن شرقی غربی چین
کریدور زنگزور از چند جهت به نتیجه نخواهد رسید و گزینه مناسبی نخواهد بود:
- اول اینکه ایران و ارمنستان اجازه قطع ارتباط مرزی را نخواهند داد.
- حتی اگر بار با خط آهن ترکیه به دریای خزر هم برسد، مجدد باید سوار کشتی شود در ترکمنستان دوبار بار قطار شود و این انتقال بار از ریل به کشتی و از کشتی به ریل هم زمان بر و هم هزینه‌بر است.
- این مسیر برای اتصال به هندوستان و جنوب شرق آسیا با مشکلات زیادی مواجه می‌شود.
- احداث خط آهن از ترکمنستان به پاکستان در آن مسیر کوهستانی بسیار هزینه بر است و زمان زیادی نیاز دارد.
بنابراین مناسب‌ترین راه، تعامل با ایران است و این کار کم هزینه‌تر از پیچاندن لقمه بین گردن و دهان است.
با انعقاد یک قرارداد جامع بین المللی بین ایران و ترکیه می توان کریدورهای اصلی و اقتصادی ذکر شده را فعال نمود. از مسیر ایران می توان سالانه ده‌ها میلیون تن بار را با سرعت بین شرق و غرب عالم جابجا نمود و ایران و ترکیه می توانند تفاهم راهبردی بلند مدت و ماندگاری در این خصوص داشته باشند اما چنانچه ترکیه بخواهد ایران را با اتکا به طرح غیرقابل تحققی چون زنگزور دور بزند و از این طریق به منافع ملی ایران ضربه وارد نماید (که هرگز اجازه تحقق چنین نقشه‌ای داده نمی‌شود) در آن صورت ایران می‌بایست در فعال نمودن کریدور ارمنستان به بندر پوتی گرجستان تسریع نماید.
مراحل فعال نمودن کریدور ایران قفقاز:
قرارداد یا تفاهمنامه بلندمدت بین ایران ارمنستان و گرجستان جهت سرمایه‌گذاری در اتصال خط آهن ایران به ارمنستان منعقد و هر چه سریع‌تر اقدامات اجرایی آغاز گردد. هزینه اجرای طرح در چارچوب قرارداد توسط طرفین تامین شود.
تا زمان راه‌اندازی خط آهن فوق انتقال بار از بنادر جنوبی ایران به مقصد اروپا توسط خط آهن تا نزدیک مرز ارمنستان منتقل و از مرز تا خط آهن موجود ارمنستان گرجستان بارها با کامیون منتقل و مجدد بارها به خط آهن منتقل گردند.
ایران می تواند تفاهم‌نامه‌های راهبردی با چین و هند و اروپا جهت فعال نمودن کریدور شرق به غرب منعقد نماید و ضمن ارائه پیشنهادهای جذاب بتواند مسیر اصلی جاده ابریشم مدرن را که از ایران می‌گذرد فعال نماید.
این اقدام ضمن درآمدهای اقتصادی قابل توجه، منجر به افزایش سطح امنیت و جایگاه بین‌المللی ایران خواهد شد.
کریدور ایران هم شامل مسیر دریایی از بنادر جنوبی به سمت چین و هند و شرق آسیا است و هم از طریق خط اهن به خط آهن شرقی غربی چین متصل می‌گردد بنابراین قابلیت جابجایی حجم عظیم بار در سناریوهای مختلف حسب سفارش‌های مشتریان را خواهد داشت. جابجایی بار از طریق شبکه ریلی ضمن سرعت و امنیت و قابلیت حمل بار انبوه، میزان مصرف سوخت بسیار کمتری نسبت به کامیون دارد و به طور متوسط مصرف سوخت برای حمل هر تن بار با ریل حدود یک ششم حمل‌ونقل جاده‌ای است بنابراین با لحاظ قیمت جهانی سوخت، هزینه سوخت برای جابجایی حجم انبوه بار در مسیرهای بین‌المللی با شبکه ریلی بسیار کمتر از حمل‌ونقل جاده‌ای است.
سیدحسین میرافضلی، کارشناس حمل‌ونقل