1404/07/17
ناترازی انرژی، به معنای ایجاد اختلال در زنجیره تامین، افزایش هزینه‌های تولید، کاهش کیفیت محصولات، از دست دادن بازارهای صادراتی و در نهایت، کاهش سودآوری و توان رقابتی شرکت‌های بزرگ است؛
مسئله ناترازی انرژی در زمستان و تاثیر مستقیم آن بر حوزه صنایع
در زمستان پیشِ رو، به‌وضوح شاهد تقابل دو تقاضای حیاتی خواهیم بود: تقاضای خانگی برای گاز طبیعی که سوخت اولیه سیستم‌های گرمایشی است و تقاضای صنایع بزرگ برای گاز و برق که شریان اصلی تولید و اشتغال کشور محسوب می‌شوند.
با کاهش دمای هوا، اولویت توزیع گاز به سمت بخش خانگی سوق پیدا می‌کند. این امر باعث می‌شود نیروگاه‌هایی که با گاز کار می‌کنند، به سمت مصرف سوخت مایع مانند مازوت گرایش پیدا کنند که هم هزینه برق تولیدی را به شدت افزایش می‌دهد و هم تبعات زیست‌محیطی سنگینی دارد. از طرفی، فشار بر شبکه برق برای جبران کمبود گاز در صنایع، خود باعث تشدید ناترازی در بخش برق خواهد شد. این یک چرخه معیوب و خودتقویت‌کننده است.
تاثیر مستقیم بر صنایع
اجازه دهید تاثیرات این ناترازی را بر بخش‌های مختلف فعال صنایع به صورت عینی‌تر بررسی کنیم:
صنایع انرژی‌بر (فولاد، آلومینیوم، سیمان): این صنایع که ستون فقرات تولید ناخالص داخلی و صادرات غیرنفتی ما هستند، به صورت مستقیم تحت تأثیر قطعی گاز و برق قرار می‌گیرند. توقف کوره‌های القایی یا کوره‌های سیمان نه تنها باعث توقف تولید می‌شود، بلکه خسارات جبران‌ناپذیری به تجهیزات وارد می‌کند. راه‌اندازی مجدد این واحدها، زمان‌بر و پرهزینه است. کاهش تولید این واحدها، به معنای از دست دادن قراردادهای بلندمدت صادراتی و خدشه‌دار شدن اعتبار تجاری شرکت‌ها در بازارهای بین‌المللی است.
صنایع پتروشیمی: این صنایع هم به عنوان مصرف‌کننده گاز (به عنوان خوراک) و هم به عنوان تولیدکننده برق (در نیروگاه‌های اختصاصی) تحت تاثیر قرار می‌گیرند. کاهش تامین گاز خوراک، مستقیماً تولید محصولات با ارزش افزوده بالا را متوقف می‌کند. همچنین، اگر پتروشیمی‌ها مجبور به کاهش تولید برق خود شوند، فشار بیشتری به شبکه سراسری وارد خواهد آمد.
صنایع غذایی و کشاورزی: این بخش شاید به صورت مستقیم انرژی‌بر نباشد، اما زنجیره سرد نگهداری، فرآوری و بسته‌بندی محصولات کاملاً وابسته به برق پایدار است. قطعی برق می‌تواند منجر به فساد محصولات کشاورزی، اختلال در خطوط تولید و نهایتاً افزایش قیمت تمام‌شده شود.
راهبردهای کلان برای مدیریت بحران: از انفعال تا اقدام هوشمند
قطعا نباید منتظر ماند تا مشکل در سطح کلان حل شود و سپس واکنش نشان داد، بلکه استراتژی شرکت‌ها باید مبتنی بر «مدیریت ریسک فعال» باشد. بر این اساس، مدیران صنایع باید موارد زیر را در دستور کار فوری خود قرار دهند:
الف) بهینه‌سازی مصرف انرژی:
انجام ممیزی انرژی در تمامی کارخانجات و شناسایی نقاط پرت.
سرمایه‌گذاری بر روی تجهیزات با بازدهی بالاتر (مانند موتورهای الکتریکی با راندمان بالا، عایق‌کاری حرارتی بهینه).
برنامه‌ریزی برای تعمیرات اساسی و نوسازی تجهیزات در فصول کم‌بار.
ب) توسعه تولید پراکنده:
شتاب بخشیدن به پروژه‌های احداث نیروگاه‌های خورشیدی در محوطه کارخانجات. این اقدام نه تنها بخشی از نیاز واحدها را تامین می‌کند، بلکه در بلندمدت به کاهش هزینه‌های عملیاتی می‌انجامد.
بررسی امکان استفاده از ژنراتورهای پشتیبان با رعایت ملاحظات زیست‌محیطی برای مواقع بحرانی.
ج) برنامه‌ریزی تولید انعطاف‌پذیر:
تغییر ساعات کاری واحدهای تولیدی به ساعات کم‌بار شبانه (در صورت امکان) برای کاهش فشار بر پیک مصرف.
برنامه‌ریزی برای تولید و نگهداری موجودی انبار محصولات نهایی در فصولی که محدودیت انرژی کمتر است.
د) مذاکره فعال با نهادهای تنظیم‌گر:
تیم‌های تخصصی باید به صورت مستمر و فعال با وزارت‌خانه‌های نفت و نیرو و سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر در ارتباط باشند تا سهمیه‌های دقیق، برنامه‌های قطعی و مشوق‌های احتمالی برای صنایعی که در مسیر بهینه‌سازی مصرف گام برمی‌دارند را رصد و پیگیری کنند.
چشم‌انداز و جمع‌بندی
ناترازی انرژی یک شبه ایجاد نشده و یک شبه نیز حل نخواهد شد. این یک واقعیت ساختاری در اقتصاد ایران است که باید آن را به عنوان یک «پارامتر ثابت» در معادلات کسب‌وکار خود بپذیریم. زمستان پیشِ‌رو، یک آزمون سخت برای تاب‌آوری و هوشمندی مجموعه‌های بزرگ صنعتی است.
ما باید این چالش را به یک فرصت تبدیل کنیم. فرصتی برای افزایش بهره‌وری: با اجبار به بهینه‌سازی مصرف، همچنین حرکت به سمت انرژی‌های پاک: چراکه سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی، علاوه بر حل بخشی از مشکل، شرکت‌ها را به عنوان یک نهاد مسئولیت‌پذیر اجتماعی ارتقا می‌دهد.
تقویت زنجیره تامین درون‌سازمانی: با برنامه‌ریزی بهتر، وابستگی واحدهای مختلف به یکدیگر را در شرایط بحران مدیریت کنیم.
بدون تردید شرکت‌ها با توجه بیشتر به سرمایه انسانی متخصص و سرمایه‌گذاری لازم، قادر خواهند بود از این دوره سخت نه تنها سالم عبور کنند بلکه با درس‌گیری از آن، مدل کسب‌وکار خود را برای آینده مقاوم‌تر سازند.