1403/10/07
آخرین وضعیت 7 طرح ذخیره‌سازی گاز در ایران
موضوع ذخیره‌سازی گاز مستقیما مرتبط با مدیریت اوج مصرف گاز است. به هر حال تحت شرایط اقلیمی و پدافندی خاص ممکن است عدم قطعیت‌هایی در تامین پایدار گاز اتفاق بیفتد و قطعا ذخیره‌سازی گاز بخشی از پاسخ فنی به مدیریت اوج مصرف و بحران‌های فنی، طبیعی و غیرطبیعی است. اصل نیاز به ذخیره‌سازی گاز در ایران و مطالعات آن از دهه 60 آغاز شد و به تناسب توسعه شبکه گازرسانی به این موضوع فکر شد و دو پروژه فاز 1 سراجه و فاز 1 شوریجه نیز به بهره‌برداری رسید. با تکمیل این دو پروژه، پتانسیل عرضه گاز در 4 ماه سرد سال از محل ذخیره‌سازی به 30 میلیون متر مکعب در روز رسید.
سهم تقریبا هیچ ایران در تامین گاز از محل ذخیره‌سازی
وقتی وضعیت ذخیره‌سازی گاز را در کشورهای دنیا بررسی می‌کنیم، اعداد و ارقام متفاوتی دیده می‌شود، مثلا کشور هلند 40 درصد از تامین گاز فصل سرد خود را از محل ذخیره‌سازی گاز انجام می‌دهد. متوسط شاخص «میزان تامین گاز از ذخیره‌سازی نسبت به کل عرضه» در اتحادیه اروپا بین 22 تا 25 درصد است. هم‌اکنون چند صد پروژه ذخیره‌سازی گاز در دنیا در حال بهره‌برداری است. حتی تولیدکنندگان بزرگ گاز دنیا مثل آمریکا و روسیه نیز از محل ذخیره‌سازی گاز اقدام به تولید گاز می‌کنند و بین 17 تا 19 درصد از گاز مورد نیاز فصل سرما را از ذخیره‌سازی گاز تامین می‌کنند، اما سهم ایران به عنوان سومین تولیدکننده بزرگ گاز دنیا، از تامین گاز فصل سرما از محل ذخیره‌سازی گاز اندک و در حدود یک درصد است. موضوع ذخیره‌سازی گاز و اهمیت آن تا قبل از سال 1400 یک موضوع فراموش شده بود و شرکت ذخیره‌سازی گاز متاسفانه در دولت قبل منحل شد. گفتمان ذخیره‌سازی گاز مجددا در دولت سیزدهم احیا شد و در برنامه هفتم توسعه نیز مصوب شد که روزانه 120 میلیون متر مکعب گاز در 4 ماه، امکان تولید گاز از محل ذخیره‌سازی ایجاد شود.
آخرین وضعیت 7 طرح ذخیره‌سازی گاز در ایران
در دولت سیزدهم 7 مخزن برای ذخیره‌سازی گاز در اختیار شرکت ملی گاز ایران قرار گرفت که از این 7 مخزن، مطالعه 5 مخزن انجام شده و پیمانکار پروژه انتخاب و فعال شده است. فاز دوم شوریجه نخستین پروژه‌ای بود که عملیات اجرایی آن آغاز شد. سپس توسعه فاز دوم سراجه و سه میدان سبز قزل‌تپه، بانکول و مختار آغاز شد. پیمانکار هر سه میدان مشخص و کلنگ‌زنی آن آغاز شده است. در پروژه ذخیره‌سازی گاز در قزل‌تپه، کار به برپایی دکل رسیده است و بانکول نیز به زودی وارد این مرحله می‌شود، ولی در پروژه مختار کمی با تاخیر این اتفاق خواهد افتاد. مخزن ششم، پروژه نصرآباد کاشان است که الان در مرحله مناقصه است. جنس این مخزن، گنبد نمکی است و نگاه ما به این پروژه این است که در 20 الی 30 سال اخیر که ممکن است فضای سوخت‌های فسیلی کمتر تنگ‌تر شود، از این مخزن برای ذخیره‌سازی هیدروژن استفاده کنیم. بنابراین به مخازن گنبد نمکی با دو رویکرد ذخیره‌سازی گاز و ذخیره‌سازی احتمالی هیدروژن نگاه و برنامه‌ریزی می‌شود. پروژه هفتم مربوط به یورشای ورامین است که البته با برخی ابهامات مخزنی مواجه است و ممکن است ما نتوانیم این مخزن را کاندید ذخیره‌سازی گاز کنیم و در نهایت مطالعات، کار را به مناسب نبودن این مخزن برساند.
ظرفیت تامین گاز روزانه 100 میلیون متر مکعب گاز در 4 ماه
در ادامه وزارت نفت تصمیم گرفت که یک شورای عالی ذخیره‌سازی گاز تشکیل بدهد که در سطح عالی این وزارتخانه این موضوع پیگیری شود و به نتیجه برسد. یکی از تصمیمات شورای عالی ذخیره‌سازی این بود که سه میدان جدیدی که نقش تولید و ذخیره‌سازی را دارند، یعنی میادین قزل‌تپه، بانکول و مختار به شرکت ملی نفت واگذار شود. بدین ترتیب توسعه بالادست این سه میدان به شرکت ملی نفت واگذار شد، اما همچنان تاسیسات سطح‌الارضی این سه میدان جدید در اختیار شرکت ملی گاز است. همچنین شرکت ملی گاز متولی 4 پروژه ذخیره‌سازی دیگر در بالا دست و پایین‌دست است. اگر این 7 میدان برای ذخیره‌سازی گاز به بهره‌برداری برسد، هدف‌گذاری ما رساندن میزان تامین گاز از محل ذخیره‌سازی گاز به 100 میلیون متر مکعب در 4 ماه است که حدودا معادل 10 درصد میزان مصرف گاز در فصل سرماست.