1404/06/25
یادداشت اختصاصی دکتر محمد بهرامی سیف‌آباد، عضو کمیسیون انرژی مجلس درباره سرمایه‌گذاری در بالادست گاز توسط شرکت‌های پتروشیمی؛
رابطه برد-برد صنعت نفت و پتروشیمی برای توسعه و تولید ثروت
در حوزه تولید و صادرات شاهد توقف تولید در برخی واحدهای پتروشیمی بودیم، البته وضعیت تولید چندان کاهشی نبود؛ به طوری که تا پایان مردادماه ۳۲ میلیون تن محصول تولید و ۱۳ میلیون تن صادر شد اما سکون در تولید به هیچ وجه برای صنعت پتروشیمی زیبنده نیست. بر مبنای آمارهای رسمی، فروش محصولات پتروشیمی در بخش داخل ۷ میلیون تن به ارزش آن معادل ۴ میلیارد دلار بوده است اما در حوزه صادرات به دلیل چالش خوراک هیچ افزایشی صورت نپذیرفته است که بی شک این سکون در صادرات و «درجا زدن» بدون چشم‌انداز افزایش تولید، اتفاق خوشایندی برای صنعتی که می‌خواهد و قرار بوده در خاورمیانه برترین باشد نیست. آری، یکی از چالش‌های بزرگ صنعت پتروشیمی در برنامه هفتم توسعه که اکنون ۲۲ درصد از ظرفیت آن خالی است، موضوع خوراک است. البته شاید واژه بحران نبود خوراک به جای کمبود مناسب‌تر باشد چه اینکه غالب پتروشیمی‌های با خوراک گازی در یک سال، بیش از ۱۰۰ روز بدون خوراک گاز را سپری می‌کنند که این امر علاوه بر کاهش تولید برای بازار تشنه مقاصد صادراتی، منجر به کاهش محسوس صدها میلیون دلاری درآمدهای ارزی کشور نیز گردیده است.
درباره کمبود یا نبود خوراک گازی، مهم ترین علت، ناترازی ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون مترمکعبی است که همین امر مجتمع‌های پتروشیمی که تنها ۸ درصد سهم گاز را به خود اختصاص داده اند را دچار چالش‌های جدی کرده است. علاوه بر کمبود خوراک که گلوی پتروشیمی‌ها را می فشارد، مشکل دیگر قیمت‌هایی است که از طرف وزارت نفت و شرکت گاز برای خوراک و سوخت به پتروشیمی ها ابلاغ می نماید به طوریکه قیمت گاز در سال گذشته از مترمکعبی 4800 تومان که در فصول سرد و گرم متغیر است به حدود 13 هزار و پانصد تا 13 هزار و نهصد تومان برای هر مترمکعب افزایش یافته است. (یعنی قیمت خوراک تقریبا سه برابر شده است). این مهم بدان معناست که شرکت گاز به مجتمع های پتروشیمی گاز به مقدار کافی نمی دهد و همان مقداری را هم که تزریق می‌کند، ۳ برابر گرانش کرده است! شوربختانه به جای اینکه با مزیت و هدیه خداوندی به نام گاز تولید ثروت کنیم، عملا با گران کردن گاز، تیشه به ریشه تولید ثروت از طریق تولید محصولات ارزش‌آفرین می‌زنیم. نتیجه چنین تصمیم‌های نابخردانه‌ای، کاهش محسوس EPS مجامع شرکت‌های پتروشیمی به ویژه اوره‌ساز بوده است. با توجه به تحریم‌هایی که هروز سخت و سخت‌تر می‌شود و سرمایه‌گذاری خارجی نیز عملا ناشدنی شده است، شاید بهترین پیشنهاد، اقدامی است که قرار است بین شرکت های پتروشیمی و صنعت نفت و گاز اتفاق بیفتد، باشد. مسیری که با سرمایه‌گذاری شرکت‌های پتروشیمی در بالادست گاز، قطع یقین از یکسو به ثبات در تحویل خوراک به شرکت‌های پتروشیمی خواهد انجامید و از سوی دیگر، میادین گازی توسعه‌نیافته، با شتاب و سرعت، توسعه خواهند یافت.
همانگونه که اشاره شد؛ جای خوشحالی است که هفته گذشته نیز مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در این زمینه خبری خوش را اعلام کرد. حسن عباس‌زاده روز دوشنبه، ۱۷ شهریور در جمع خبرنگاران در حاشیه نوزدهمین نمایشگاه بین‌المللی ایران‌پلاست از تنفیذ نخستین قرارداد بخش خصوصی (صنعت پتروشیمی) برای توسعه میدان‌های گازی در آینده‌ای نزدیک خبر داد و گفت: «صنایع پتروشیمی به توسعه میدان‌های بالادستی ورود کرده‌اند و به‌زودی نخستین قرارداد بخش خصوصی برای توسعه میدان‌های گازی، تنفیذ و فعال می‌شود» . وی با بیان اینکه این مسیر طولانی که پیش از این چند سال به طول می‌انجامید، با تلاش‌های وزارت نفت به حدود ۶ ماه کاهش یافت، افزود: «به این ترتیب صنایع پتروشیمی قادر خواهند بود نیاز خوراک گازی خود را از طریق توسعه این میدان‌های گازی برطرف کنند».
به هر تقدیر، نگارنده معتقد است؛ کشور در برهه حساسی قرار دارد. از یک سو تحریم‌ها مانع جدی سرمایه‌گذاری خارجی است و از سوی دیگر ناترازی‌ها و کمبود خوراک هر روز عرصه را بر تولیدکنندگان تنگ‌تر می‌کند. در چنین شرایطی بایستی از خودتحریمی فاصله گرفته و طرحی نو در داخل با کمک صنایع حیاتی «ارزساز» دراندازیم. پتروشیمی‌ها به عنوان منبع اصلی ورود ارز حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی بهترین و مطمئن ترین راهکار سرمایه‌گذاری در بالادستی گاز هستند. رابطه‌ای برد- برد که هم به توسعه می‌انجامد و هم تولید ثروت را تضمین می‌کند. امید است خیلی زود شاهد تنفیذ نخستین قرارداد پتروشیمی برای توسعه میدان‌های گازی باشیم که اگر چنین شود، قراردادی بهینه به نفع اقتصاد و کشور است. نکته قابل توجه آنکه؛ نیاز پتروشیمی‌ها به خوراک گازی سال به سال بیشتر می‌شود. بر اساس آمارها، در برنامه هفتم توسعه، ۱۲ طرح پتروشیمی خوراک گازی با سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلار پیش‌بینی‌شده است.در صورت تحقق این برنامه، تا انتهای سال ۱۴۰۷ خوراک گازی پتروشیمی از ۴۷ به ۸۸ میلیون متر مکعب و سوخت مورد نیاز پتروشیمی از ۶۱ به ۸۱ میلیون متر مکعب در روز افزایش پیدا می‌کند. در حال حاضر و در خوش‌بینانه‌ترین حالت روزانه ۷۰ میلیون مترمکعب گاز به پتروشیمی‌ها برای خوراک تزریق می شود که همین میزان نیز در چهارماه سرد سال به روی پتروشیمی‌ها قطع می گردد. این هم شاهدی است بر این نکته که هر چه سریع‌تر بایستی رابطه سرمایه‌گذاری پتروشیمی و گاز برقرار شده و بدین ترتیب واژه «ناترازی» از پیشوند گاز برداشته شده و اجرای برنامه هفتم توسعه بدون مشکل به پیش برود.